Sahibkarlıq fəaliyyətinin əsas hüquqi formaları
Sahibkarlıq fəaliyyəti ilə fiziki (hüquqi şəxs yaratmadan), yaxud hüquqi şəxs kimi məşğul olmaq olar:
a) Fiziki şəxs kimi:
- Fərdi sahibkarlıq
b) Hüquqi şəxs kimi:
- Tam ortaqlıqlar
- Kommandit ortaqlığı
- Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyət
- Səhmdar Cəmiyyəti
- Kooperativ
- Kommandit ortaqlığı
- Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyət
- Səhmdar Cəmiyyəti
- Kooperativ
Sahibkarlıq fəaliyyətinin həyata keçirilməsində fiziki şəxslər hüquqi şəxslərlə eyni hüquqlara malikdirlər.
Fərdi sahibkarlıq - hüquqi şəxs yaratmadan fiziki şəxslərin gəlir əldə etmək məqsədi ilə yaratdıqları sahibkarlıq fəaliyyətinin bir növüdür. Bu növ fəaliyyət həmin şəxslərin mülkiyyətə əsaslanaraq, risk və məsuliyyəti öz boynuna götürməklə həyata keçirilir.
Hüquqi şəxslər
Hüquqi şəxs qanunla müəyyənləşdirilmiş qaydada dövlət qeydiyyatından keçmiş, xüsusi yaradılmış elə bir qurumdur ki, mülkiyyətində ayrıca əmlakı vardır, öz öhdəlikləri üçün bu əmlakla cavabdehdir, öz adından əmlak və şəxsi qeyri-əmlak hüquqları əldə etmək və həyata keçirmək, vəzifələr daşımaq, məhkəmədə iddiaçı və ya cavabdeh olmaq hüququna malikdir. Hüquqi şəxsin müstəqil balansı olmalıdır.
Hüquqi şəxslər bir fiziki və ya hüquqi şəxs tərəfindən, o cümlədən həm fiziki, həm də hüquqi şəxslərin iştirakı ilə yaradıla bilər.
Hüquqi şəxslər kommersiya və qeyri-kommersiya olmaqla iki qrupa ayrılırlar: Fəaliyyətinin əsas məqsədi mənfəət götürməkdən ibarət olan bütün hüquqi şəxslər kommersiya hüquqi şəxsləri sayılır. Qeyri-kommersiya hüquqi şəxsləri isə ictimai birliklər, fondlar, hüquqi şəxslərin ittifaqları və digər formalarda yaradıla bilər. Bu növ hüquqi şəxslərdə əsas məqsəd mənfəət götürmək deyil və götürülən mənfəəti iştirakçıları arasında bölüşdürülmür. Bu təşkilatlar adətən sosial, xeyriyyə, mədəni, təhsil, elm və idarəetmə sahələrində müəyyən məqsədlərə nail olmaq, bədən tərbiyəsi və idmanın inkişafı, vətəndaşların mənəvi tələbatlarının ödənilməsi, insan hüquqlarını qorunması və ictimai mənafelərə yönəlmiş digər məqsədlər üçün nəzərdə tutulur.
Hüquqi şəxs qanunla müəyyənləşdirilmiş qaydada dövlət qeydiyyatından keçmiş, xüsusi yaradılmış elə bir qurumdur ki, mülkiyyətində ayrıca əmlakı vardır, öz öhdəlikləri üçün bu əmlakla cavabdehdir, öz adından əmlak və şəxsi qeyri-əmlak hüquqları əldə etmək və həyata keçirmək, vəzifələr daşımaq, məhkəmədə iddiaçı və ya cavabdeh olmaq hüququna malikdir. Hüquqi şəxsin müstəqil balansı olmalıdır.
Hüquqi şəxslər bir fiziki və ya hüquqi şəxs tərəfindən, o cümlədən həm fiziki, həm də hüquqi şəxslərin iştirakı ilə yaradıla bilər.
Hüquqi şəxslər kommersiya və qeyri-kommersiya olmaqla iki qrupa ayrılırlar: Fəaliyyətinin əsas məqsədi mənfəət götürməkdən ibarət olan bütün hüquqi şəxslər kommersiya hüquqi şəxsləri sayılır. Qeyri-kommersiya hüquqi şəxsləri isə ictimai birliklər, fondlar, hüquqi şəxslərin ittifaqları və digər formalarda yaradıla bilər. Bu növ hüquqi şəxslərdə əsas məqsəd mənfəət götürmək deyil və götürülən mənfəəti iştirakçıları arasında bölüşdürülmür. Bu təşkilatlar adətən sosial, xeyriyyə, mədəni, təhsil, elm və idarəetmə sahələrində müəyyən məqsədlərə nail olmaq, bədən tərbiyəsi və idmanın inkişafı, vətəndaşların mənəvi tələbatlarının ödənilməsi, insan hüquqlarını qorunması və ictimai mənafelərə yönəlmiş digər məqsədlər üçün nəzərdə tutulur.
Təsərrüfat ortaqlıqları və cəmiyyətləri təsisçilərinin (iştirakçılarının) paylarına bölünmüş nizamnamə (şərikli) kapitalı olan kommersiya təşkilatlarıdır. Təsərrüfat ortaqlıqları tam ortaqlıq və ya kommandit ortaqlığı formasında yaradıla bilər. Təsərrüfat cəmiyyətləri məhdud və əlavə məsuliyyətli cəmiyyət və ya səhmdar cəmiyyəti formasında yaradıla bilər.
Tam ortaqlığın iştirakçıları nizamnaməyə müvafiq surətdə ortaqlıq adından sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olur və ortaqlığın öhdəlikləri üzrə onlara mənsub əmlakla məsuliyyət daşıyırlar. Bu formada əmlakın formalaşma mənbələri əsas etibarı ilə iştirakçıların paylarından ibarət olur.
-Şəxs yalnız bir tam ortaqlığın iştirakçısı ola bilər.
-Tam ortaqlığın firma adına onun bütün iştirakçılarının adları və “tam ortaqlıq” sözləri daxil edilməli və ya “və ortaqları” sözləri əlavə edilməklə bir və ya bir neçə iştirakçının adı daxil edilməlidir.
-Tam ortaqlığın mənfəəti və zərəri, əgər nizamnamədə və ya iştirakçıların digər razılaşmasında ayrı qaydada nəzərdə tutulmayıbsa, onun iştirakçıları arasında onların şərikli kapitaldakı paylarına mütənasib surətdə bölüşdürülür.
-Tam ortaqlığın iştirakçıları ortaqlığın öhdəlikləri üzrə özlərinin əmlakı ilə birgə məsuliyyət daşıyırlar.
-Şəxs yalnız bir tam ortaqlığın iştirakçısı ola bilər.
-Tam ortaqlığın firma adına onun bütün iştirakçılarının adları və “tam ortaqlıq” sözləri daxil edilməli və ya “və ortaqları” sözləri əlavə edilməklə bir və ya bir neçə iştirakçının adı daxil edilməlidir.
-Tam ortaqlığın mənfəəti və zərəri, əgər nizamnamədə və ya iştirakçıların digər razılaşmasında ayrı qaydada nəzərdə tutulmayıbsa, onun iştirakçıları arasında onların şərikli kapitaldakı paylarına mütənasib surətdə bölüşdürülür.
-Tam ortaqlığın iştirakçıları ortaqlığın öhdəlikləri üzrə özlərinin əmlakı ilə birgə məsuliyyət daşıyırlar.
Kommandit ortaqlığında ortaqlığın adından sahibkarlıq fəaliyyətini həyata keçirən və ortaqlığın öhdəlikləri üzrə öz əmlakı ilə məsuliyyət daşıyan iştirakçıları (tam ortaqları) ilə yanaşı, ortaqlığın fəaliyyəti ilə bağlı zərər üçün qoyduqları mayaların məbləği həddində risk daşıyan və ortaqlığın sahibkarlıq fəaliyyətində iştirak etməyən bir və ya bir neçə iştirakçısı - maya qoyanı (kommanditçi) vardır.
-Kommandit ortaqlığın firma adında ən az bir tam ortağın adı və “kommandit ortaqlığı” sözləri əlavə edilməlidir.
-Kommanditçinin maya qoyması ona ortaqlıq tərəfindən verilən şəhadətnamə ilə təsdiqlənir.
-Kommanditçinin ortaqlığın mənfəətinin onun şərikli kapitaldakı payına düşən hissəsini nizamnamədə nəzərdə tutulan qaydada almaq, ortaqlığın illik hesabatları ilə tanış olmaq, maliyyə ili qurtardıqda ortaqlıqdan çıxmaq və nizamnamədə nəzərdə tutulan qaydada öz mayasını almaq və ya digər maya qoyana və ya üçüncü şəxsə vermək hüququ vardır.
-Kommandit ortaqlığın firma adında ən az bir tam ortağın adı və “kommandit ortaqlığı” sözləri əlavə edilməlidir.
-Kommanditçinin maya qoyması ona ortaqlıq tərəfindən verilən şəhadətnamə ilə təsdiqlənir.
-Kommanditçinin ortaqlığın mənfəətinin onun şərikli kapitaldakı payına düşən hissəsini nizamnamədə nəzərdə tutulan qaydada almaq, ortaqlığın illik hesabatları ilə tanış olmaq, maliyyə ili qurtardıqda ortaqlıqdan çıxmaq və nizamnamədə nəzərdə tutulan qaydada öz mayasını almaq və ya digər maya qoyana və ya üçüncü şəxsə vermək hüququ vardır.
Bir və ya bir neçə şəxs tərəfindən təsis edilən, nizamnamə kapitalı nizamnamə ilə müəyyənləşdirilmiş miqdarda paylara bölünən cəmiyyət Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyət adlanır. Cəmiyyətin iştirakçıları onun öhdəlikləri üzrə məsuliyyət daşımır və cəmiyyətin fəaliyyəti ilə bağlı zərər üçün qoyduqları mayaların dəyəri həddində risk daşıyırlar.
-MMC-nin iştirakçılarının sayı qanunvericiliklə müəyyənləşdirilmiş həddi keçməməlidir. Əks halda o, bir il ərzində Səhmdar Cəmiyyətinə çevrilməli, bu müddət bitdikdən sonra isə əgər onun iştirakçılarının sayı azaldılıb qanunla müəyyənləşdirilmiş həddə endirilməzsə məhkəmə qaydasında ləğv edilməlidir.
-MMC-də ali orqanı onun iştirakçılarının ümumi yığıncağıdır. Cari rəhbərliyi isə icra orqanı həyata keçirir.
Nizamnamə kapitalı müəyyən sayda səhmlərə bölünmüş cəmiyyət Səhmdar Cəmiyyəti adlanır. Səhmləri yalnız təsisçilər arasında bölüşdürülən və onların əksəriyyətinin razılığı ilə satılan cəmiyyət Qapalı Tipli Səhmdar Cəmiyyəti adlanır. Səhmləri təsisçilərlə yanaşı kənar şəxslərə satıla bilən cəmiyyət Açıq Tipli SəhmdarCəmiyyəti adlanır. Səhmdar Cəmiyyəti öz öhdəliklərinin yerinə yetirilməsinə və borclarına görə bütün əmlakı ilə məsuliyyət daşıyır. Səhmdarlar isə yalnız öz səhmləri həcmində məsuliyyət daşıyır.
Kooperativ fiziki və hüquqi şəxslərin birgə fəaliyyət göstərmək üçün üzvlüyə əsaslanan könüllü birliyi olub iştirakçılarının maddi və başqa təlabatının onun üzvlərinin əmlak haqqlarının birləşdirilməsi yolu ilə ödənilməsi məqsədi ilə yaradılır.
Kooperativin yaradılmasının və fəaliyyətinin əsas prinsipləri aşağıdakılardır:
-kooperativ üzvlərinin qarşılıqlı yardım və iqtisadi faydalılığının tə`min olunması, mənafelərinin əlaqələndirilməsi;
-üzvlərin paylarının həcmindən asılı olmayaraq bir səsə malik olması (əsas qərarların səs çoxluğu ilə qəbul olunduğu ümumi yığıncaqda hər bir iştirakçı bir səslə iştirakçı iştirak edir);
-əməyin nəticələrinə hər bir üzvün marağının artması, yəni onların gəlirlərinin təsərrüfat fəaliyyətinin iqtisadi yekunları ilə sıx əlaqələndirilməsi;
-təsərrüfat qərarlarının qəbulunun demokratik xarakteri.
-MMC-nin iştirakçılarının sayı qanunvericiliklə müəyyənləşdirilmiş həddi keçməməlidir. Əks halda o, bir il ərzində Səhmdar Cəmiyyətinə çevrilməli, bu müddət bitdikdən sonra isə əgər onun iştirakçılarının sayı azaldılıb qanunla müəyyənləşdirilmiş həddə endirilməzsə məhkəmə qaydasında ləğv edilməlidir.
-MMC-də ali orqanı onun iştirakçılarının ümumi yığıncağıdır. Cari rəhbərliyi isə icra orqanı həyata keçirir.
Nizamnamə kapitalı müəyyən sayda səhmlərə bölünmüş cəmiyyət Səhmdar Cəmiyyəti adlanır. Səhmləri yalnız təsisçilər arasında bölüşdürülən və onların əksəriyyətinin razılığı ilə satılan cəmiyyət Qapalı Tipli Səhmdar Cəmiyyəti adlanır. Səhmləri təsisçilərlə yanaşı kənar şəxslərə satıla bilən cəmiyyət Açıq Tipli SəhmdarCəmiyyəti adlanır. Səhmdar Cəmiyyəti öz öhdəliklərinin yerinə yetirilməsinə və borclarına görə bütün əmlakı ilə məsuliyyət daşıyır. Səhmdarlar isə yalnız öz səhmləri həcmində məsuliyyət daşıyır.
Kooperativ fiziki və hüquqi şəxslərin birgə fəaliyyət göstərmək üçün üzvlüyə əsaslanan könüllü birliyi olub iştirakçılarının maddi və başqa təlabatının onun üzvlərinin əmlak haqqlarının birləşdirilməsi yolu ilə ödənilməsi məqsədi ilə yaradılır.
Kooperativin yaradılmasının və fəaliyyətinin əsas prinsipləri aşağıdakılardır:
-kooperativ üzvlərinin qarşılıqlı yardım və iqtisadi faydalılığının tə`min olunması, mənafelərinin əlaqələndirilməsi;
-üzvlərin paylarının həcmindən asılı olmayaraq bir səsə malik olması (əsas qərarların səs çoxluğu ilə qəbul olunduğu ümumi yığıncaqda hər bir iştirakçı bir səslə iştirakçı iştirak edir);
-əməyin nəticələrinə hər bir üzvün marağının artması, yəni onların gəlirlərinin təsərrüfat fəaliyyətinin iqtisadi yekunları ilə sıx əlaqələndirilməsi;
-təsərrüfat qərarlarının qəbulunun demokratik xarakteri.
Hüquqi şəxslərin qeydiyyatı
Hüquqi şəxslərin qeydiyyatının daha da təkmilləşdirilməsi nəticəsində onların elektron qeydiyyatının həyata keçirilməsinə başlanılmışdır. "Dövlət rüsumu haqqında" Azərbaycan Respublikası qanununa müvafiq olaraq Azərbaycan Respublikasında hüquqi şəxslərin elektron dövlət qeydiyyatı rüsumsuz aparılır, nizamnamə kapitalının əvvəlcədən ödənilməsi və e-qeydiyyat zamanı ərizənin notarial qaydada təsdiqlənməsi artıq tələb olunmur. Hüquqi şəxslərin elektron dövlət qeydiyyatı adi (yəni 3 gündən gec olmayaraq) və ya sürətli elektron dövlət qeydiyyatı (hüquqi ünvanı yeganə təsisçi kimi çıxış edən fiziki şəxsin yaşayış yeri üzrə qeydiyyat ünvanı ilə eyni olan yerli investisiyalı cəmiyyətin real vaxt rejimində aparılan elektron dövlət qeydiyyatı) qaydasında həyata keçirilir. Elektron dövlət qeydiyyatının həyata keçirilməsi üçün Vergilər Nazirliyinin "İnternet vergi idarəsi"ndə yerləşdirilmiş elektron ərizə forması doldurularaq gücləndirilmiş elektron imza (imza sahibinin nəzarəti altında olan elektron imza vasitələri ilə yaradılan və yalnız imza sahibinə məxsus olmaqla onu identikləşdirən, əlaqəli olduğu məlumat bildirişinin bütövlüyünü, dəyişməzliyini, təhrif olunmadığını və saxtalaşdırılmadığını müəyyən etməyə imkan verən elektron imza) ilə təsdiq edilməlidir. Bununla yanaşı, qeydiyyat zamanı Vergilər Nazirliyinə yanlış məlumatların verilməsinin qarşısını almaq məqsədi ilə İnzibati Xətalar Məcəlləsinə əsasən belə hallara yol vermiş fiziki şəxslərin 700 manat, hüquqi şəxslərin isə 4000 manat cərimə olunması nəzərdə tutulur.
Yeni qeydiyyat sistemində hüquqi şəxslərin (daxili investisiyalı kommersiya) qeydiyyatı üçün lazım olan sənədlər aşağıdakılardır:
Hüquqi şəxslərin dövlət qeydiyyatına alınması üçün qeydiyyatı aparan müvafiq vergi orqanına forması və doldurulma qaydası Azərbaycan Respublikasının Vergilər Nazirliyi tərəfindən müəyyən edilən "Kommersiya hüquqi şəxsin dövlət qeydiyyatı haqqında ərizə"si ilə müraciət edilməlidir. Ərizə təsisçi (bir neçə təsisçi olduqda isə bütün təsisçilər) və ya onun (onların) müvafiq qaydada vəkil etdiyi şəxs tərəfindən imzalanır və notariat qaydasında təsdiqlənir.
Ərizəyə aşağıdakılar əlavə edilir:
- hüquqi şəxs statusu almaq istəyən qurumun təsisçisi (təsisçiləri) və ya onun (onların) səlahiyyətli nümayəndəsi tərəfindən təsdiq edilmiş nizamnaməsi 2 nüsxədə;
- hüquqi şəxs statusu almaq istəyən qurumun yaradılması və nizamnaməsinin təsdiq edilməsi haqqında təsisçi (təsisçilər) tərəfindən imzalanmış qərar;
-"Kommersiya hüquqi şəxsin dövlət qeydiyyatı haqqında ərizə"nin təsisçilər barədə əlavəsi. Qurumun təsisçiləri həm hüquqi şəxs, həm də fiziki şəxs olduqda ayrı-ayrılıqda hər iki əlavə forması doldurulur. Təsisçi fiziki şəxsə aid əlavə formasında göstərilən pasport rekvizitləri Daxili İşlər Nazirliyinin pasport qeydiyyatı məlumatlarında təsdiqini tapmadıqda, müvafiq təsisçilərin səxsiyyət vəsiqəsinin surətlərinin ərizəyə əlavə edilməsi tələb oluna bilər;
- dövlət qeydiyyatı ərizəsi vergi orqanına təqdim edilən tarixə cəmiyyətin müşahidə şurası seçilmişdirsə onun üzvləri barədə məlumatlar "Kommersiya hüquqi şəxsin dövlət qeydiyyatı haqqında ərizə"sinin müvafiq əlavəsi ilə təqdim olunur. Əlavədə göstərilən pasport rekvizitləri Daxili İşlər Nazirliyinin pasport qeydiyyatı məlumatlarında təsdiqini tapmadıqda, müşahidə şurasının müvafiq üzvlərinin şəxsiyyətini təsdiq edən sənədin surətlərinin ərizəyə əlavə edilməsi tələb oluna bilər;
- təsisçilər tərəfindən icraedici və sərəncamverici səlahiyyətlərə malik olan qanuni təmsilçinin və ya rəhbərin təyin edilməsi barədə qərarın surəti. Qanuni təmsilçinin və ya rəhbərin ərizədə göstərilmiş pasport rekvizitləri Daxili İşlər Nazirliyinin pasport qeydiyyatı məlumatlarında təsdiqini tapmadıqda, onun şəxsiyyət vəsiqəsinin surətinin ərizəyə əlavə edilməsi tələb oluna bilər;
- hüquqi şəxs statusu almaq istəyən qurumun hüquqi ünvanını təsdiq edən sənəd;
- məhdud məsuliyyətli cəmiyyət və ya səhmdar cəmiyyəti, bank və ya sığorta təşkilatı yaradıldıqda nizamnamə kapitalının ödənilməsini təsdiq edən sənəd (bank qəbzi, daşınmaz əmlakın ipotekası və sair) - cəmiyyətin nizamnaməsində nizamnamə kapitalının müəyyən müddətə (3 aydan çox olmayan) ödənilməsi nəzərdə tutulmayıbsa;
- hüquqi şəxs statusu almaq istəyən qurum xüsusi vergi rejimi ilə fəaliyyət göstərəcəksə, bu barədə məlumat "Kommersiya hüquqi şəxsin dövlət qeydiyyatı haqqında ərizə"sinin müvafiq əlavəsi ilə təqdim olunur;
- ərizə təsisçinin (təsisçilərin) müvafiq qaydada vəkil etdiyi şəxs tərəfindən imzalandıqda vəkalətnamə ərizə ilə birlikdə təqdim olunur.
Banklar və sığorta şirkətləri, ali və orta təhsil müəssisələri yaradıldıqda, həmçinin müvafiq fəaliyyətin keçirilməsi üçün aidiyyəti orqanın ilkin razılığı barədə sənəd tələb olunur.
Qanunvericiliklə nəzərdə tutulmayan digər sənədlərin tələb edilməsinə yol verilmir.
Qanunvericiliklə nəzərdə tutulmayan digər sənədlərin tələb edilməsinə yol verilmir.
Lisenziyaların verilməsi barədə
Lisenziya – Azərbaycan Respublikasının müvafiq qanunvericiliyinə uyğun olaraq sahibkarlıq fəaliyyəti növünün həyata keçirilməsi üçün ərizəçiyə verilən rəsmi sənəddir. Lisenziyalar 2 növə bölünür:
- Ümumi lisenziya - tələb olunan fəaliyyət növünü onun bütün alt növlərinin hər biri üçün ayrılıqda xüsusi lisenziya almadan həyata keçirmək hüququ verən lisenziyadır;
- Xüsusi lisenziya isə tələb olunan fəaliyyət növünün bir və ya bir neçə alt növünü həyata keçirmək hüququ verən lisenziyadır.
Dövlət təhlükəsizliyindən irəli gələn hallarla əlaqədar fəaliyyət növləri istisna olmaqla, 24 sahibkarlıq fəaliyyəti növünə lisenziyalar İqtisadiyyat Nazirliyi tərəfindən "ASAN xidmət" mərkəzlərində verilir, dayandırılır, bərpa və ya ləğv edilir.
Lisenziyanın alınması üçün ərizəçi fəaliyyət göstərəcəyi ərazi üzrə müvafiq "ASAN xidmət" mərkəzi vasitəsilə İqtisadiyyat Nazirliyinə ərizə ilə müraciət edir.
Ərizəyə ərizəçi hüquqi şəxs, xarici hüquqi şəxsin filialı, nümayəndəliyi olduqda, hüquqi şəxslərin dövlət reyestrindən çıxarışın surəti, ərizəçi fərdi sahibkar olduqda isə şəxsiyyət vəsiqəsinin surəti, ərizəçinin vergi ödəyicisi kimi uçota alınması haqqında şəhadətnamənin surəti, ərizədə qeyd olunan obyektlərdən hər biri üzərində ərizəçinin mülkiyyət, istifadə və ya icarə hüququnu təsdiq edən sənədin surəti, lisenziya şərtlərinin yerinə yetirilməsini təsdiq edən sənədlər əlavə edilir. Eyni zamanda fəaliyyət növünün xüsusiyyətindən asılı olaraq, Azərbaycan Respublikasının qanunları ilə müəyyən edilən şərtlərin və Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin müəyyən etdiyi əlavə şərtlərin yerinə yetirildiyini təsdiq edən sənədlər tələb olunur.
Lisenziyanın verilməsi üçün dövlət rüsumunun ödənilməsinin xüsusiyyətləri və məbləğləri "Dövlət rüsumu haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun 23-cü maddəsi və Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 21 dekabr 2015-ci il tarixli Fərmanı ilə təsdiq edilmiş 2 nömrəli Əlavədə müəyyən olunmuşdur.
Lisenziyanın əlavəsi lisenziyada göstərilən fəaliyyət növü ərazi baxımından ayrı-ayrı obyektlərdə həyata keçirildiyi halda və özəl tibb fəaliyyəti, tikintisinə icazə tələb olunan bina və qurğuların mühəndis-axtarış işləri, tikintisinə icazə tələb olunan bina və qurğuların tikinti-quraşdırma işləri, tikintisinə icazə tələb olunan və barəsində məlumatlandırma icraatı tətbiq olunan bina və qurğuların layihələndirilməsi fəaliyyət növləri ilə əlaqədar lisenziya alınması üçün müraciət edildikdə verilir.
Lisenziya lisenziyanın sahibi olan hüquqi şəxs yenidən təşkil edildikdə, lisenziyanın sahibi olan hüquqi şəxsin, xarici hüquqi şəxsin filialının, nümayəndəliyinin adı və ya hüquqi ünvanı dəyişdikdə, lisenziyanın sahibi olan fərdi sahibkarın soyadı, adı, atasının adı və ya fəaliyyət ünvanı dəyişdikdə, lisenziya sahibinin ümumi lisenziyada göstərilən fəaliyyət növünün bir və ya bir neçə alt növünü həyata keçirmək hüququna xitam verildikdə yenidən rəsmiləşdirilir.
Lisenziyanın sahibi və ya onun hüquqi varisi lisenziyanın rəsmiləşdirilməsi üçün əsasların yarandığı gündən 5 iş günündən gec olmayaraq lisenziyanın yenidən rəsmiləşdirilməsi üçün lisenziya verən orqana ərizə ilə müraciət etməlidir. Həmin ərizəyə yenidən rəsmiləşdirilməli olan lisenziya, hüquqi şəxslərin dövlət reyestrindən çıxarışın, fərdi sahibkarın şəxsiyyət vəsiqəsinin və vergi uçotuna alınması haqqında şəhadətnamənin surətləri əlavə olunur.
Lisenziya itirildikdə və ya zədələndikdə lisenziyanın sahibi lisenziyanın dublikatının verilməsi üçün lisenziya verən orqana ərizə ilə müraciət edir. Lisenziyanın dublikatının verildiyi müddətdə lisenziyanın sahibi öz fəaliyyətini lisenziya verən orqana təqdim etdiyi ərizənin qeydiyyat tarixi və nömrəsi haqqında arayış əsasında həyata keçirir. Lisenziyanın və icazənin dublikatı itirilmiş və ya zədələnmiş lisenziya və icazə ilə eyni hüquqi qüvvəyə malikdir.
Lisenziya lisenziya sahibi tərəfindən müvafiq ərizə təqdim edildikdə, lisenziyanın sahibi lisenziya şərtlərinin pozulması hallarının aradan qaldırılmasına dair lisenziya verən orqanın, həmçinin müvafiq nəzarət orqanının göstərişlərini yerinə yetirmədikdə və Azərbaycan Respublikasının qanunları ilə müəyyən edilmiş digər hallarda dayandırılır.
Lisenziya şərtlərinin pozulması hallarında lisenziyanın sahibi lisenziyanın dayandırıldığı müddət bitənədək lisenziyanın dayandırılmasına səbəb olan halları aradan qaldırmalı və nəticəsi barədə 3 iş günü müddətində lisenziya verən orqana yazılı məlumat verməlidir. Lisenziya həmin halların aradan qaldırılması barədə lisenziya sahibinin təqdim etdiyi yazılı məlumata əsasən lisenziya və icazə verən orqanın inzibati aktı ilə bərpa olunur.
Lisenziya sahibi tərəfindən müvafiq ərizə təqdim edildikdə, lisenziyanın sahibi olan hüquqi şəxs, xarici hüquqi şəxsin filialı, nümayəndəliyi ləğv edildikdə, lisenziyanın sahibi olan fiziki şəxsin fərdi sahibkar kimi fəaliyyətinə xitam verildikdə, məhkəmənin müvafiq qərarı olduqda, lisenziyanın verilməsi üçün təqdim edilmiş sənədlərdə sonralar düzgün olmayan məlumatlar aşkar edildikdə, lisenziyanın sahibi lisenziyanın dayandırıldığı müddət bitənədək lisenziyanın dayandırılmasına səbəb olan halların aradan qaldırılması ilə bağlı lisenziya verən orqana yazılı məlumat verilmədikdə lisenziyada göstərilmiş fəaliyyət növü lisenziya tələb olunan fəaliyyət növlərinin siyahısından çıxarıldıqda və Azərbaycan Respublikasının qanunları ilə müəyyən edilmiş digər hallarda lisenziya ləğv olunur.
Əlavə suallarınız olduğu təqdirdə "ASAN xidmət" mərkəzlərinə müraciət edə və ya İqtisadiyyat Nazirliyinin Çağrı Mərkəzi ilə canlı əlaqə saxlaya bilərsiniz.
- Ümumi lisenziya - tələb olunan fəaliyyət növünü onun bütün alt növlərinin hər biri üçün ayrılıqda xüsusi lisenziya almadan həyata keçirmək hüququ verən lisenziyadır;
- Xüsusi lisenziya isə tələb olunan fəaliyyət növünün bir və ya bir neçə alt növünü həyata keçirmək hüququ verən lisenziyadır.
Dövlət təhlükəsizliyindən irəli gələn hallarla əlaqədar fəaliyyət növləri istisna olmaqla, 24 sahibkarlıq fəaliyyəti növünə lisenziyalar İqtisadiyyat Nazirliyi tərəfindən "ASAN xidmət" mərkəzlərində verilir, dayandırılır, bərpa və ya ləğv edilir.
Lisenziyanın alınması üçün ərizəçi fəaliyyət göstərəcəyi ərazi üzrə müvafiq "ASAN xidmət" mərkəzi vasitəsilə İqtisadiyyat Nazirliyinə ərizə ilə müraciət edir.
Ərizəyə ərizəçi hüquqi şəxs, xarici hüquqi şəxsin filialı, nümayəndəliyi olduqda, hüquqi şəxslərin dövlət reyestrindən çıxarışın surəti, ərizəçi fərdi sahibkar olduqda isə şəxsiyyət vəsiqəsinin surəti, ərizəçinin vergi ödəyicisi kimi uçota alınması haqqında şəhadətnamənin surəti, ərizədə qeyd olunan obyektlərdən hər biri üzərində ərizəçinin mülkiyyət, istifadə və ya icarə hüququnu təsdiq edən sənədin surəti, lisenziya şərtlərinin yerinə yetirilməsini təsdiq edən sənədlər əlavə edilir. Eyni zamanda fəaliyyət növünün xüsusiyyətindən asılı olaraq, Azərbaycan Respublikasının qanunları ilə müəyyən edilən şərtlərin və Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin müəyyən etdiyi əlavə şərtlərin yerinə yetirildiyini təsdiq edən sənədlər tələb olunur.
Lisenziyanın verilməsi üçün dövlət rüsumunun ödənilməsinin xüsusiyyətləri və məbləğləri "Dövlət rüsumu haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun 23-cü maddəsi və Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 21 dekabr 2015-ci il tarixli Fərmanı ilə təsdiq edilmiş 2 nömrəli Əlavədə müəyyən olunmuşdur.
Lisenziyanın əlavəsi lisenziyada göstərilən fəaliyyət növü ərazi baxımından ayrı-ayrı obyektlərdə həyata keçirildiyi halda və özəl tibb fəaliyyəti, tikintisinə icazə tələb olunan bina və qurğuların mühəndis-axtarış işləri, tikintisinə icazə tələb olunan bina və qurğuların tikinti-quraşdırma işləri, tikintisinə icazə tələb olunan və barəsində məlumatlandırma icraatı tətbiq olunan bina və qurğuların layihələndirilməsi fəaliyyət növləri ilə əlaqədar lisenziya alınması üçün müraciət edildikdə verilir.
Lisenziya lisenziyanın sahibi olan hüquqi şəxs yenidən təşkil edildikdə, lisenziyanın sahibi olan hüquqi şəxsin, xarici hüquqi şəxsin filialının, nümayəndəliyinin adı və ya hüquqi ünvanı dəyişdikdə, lisenziyanın sahibi olan fərdi sahibkarın soyadı, adı, atasının adı və ya fəaliyyət ünvanı dəyişdikdə, lisenziya sahibinin ümumi lisenziyada göstərilən fəaliyyət növünün bir və ya bir neçə alt növünü həyata keçirmək hüququna xitam verildikdə yenidən rəsmiləşdirilir.
Lisenziyanın sahibi və ya onun hüquqi varisi lisenziyanın rəsmiləşdirilməsi üçün əsasların yarandığı gündən 5 iş günündən gec olmayaraq lisenziyanın yenidən rəsmiləşdirilməsi üçün lisenziya verən orqana ərizə ilə müraciət etməlidir. Həmin ərizəyə yenidən rəsmiləşdirilməli olan lisenziya, hüquqi şəxslərin dövlət reyestrindən çıxarışın, fərdi sahibkarın şəxsiyyət vəsiqəsinin və vergi uçotuna alınması haqqında şəhadətnamənin surətləri əlavə olunur.
Lisenziya itirildikdə və ya zədələndikdə lisenziyanın sahibi lisenziyanın dublikatının verilməsi üçün lisenziya verən orqana ərizə ilə müraciət edir. Lisenziyanın dublikatının verildiyi müddətdə lisenziyanın sahibi öz fəaliyyətini lisenziya verən orqana təqdim etdiyi ərizənin qeydiyyat tarixi və nömrəsi haqqında arayış əsasında həyata keçirir. Lisenziyanın və icazənin dublikatı itirilmiş və ya zədələnmiş lisenziya və icazə ilə eyni hüquqi qüvvəyə malikdir.
Lisenziya lisenziya sahibi tərəfindən müvafiq ərizə təqdim edildikdə, lisenziyanın sahibi lisenziya şərtlərinin pozulması hallarının aradan qaldırılmasına dair lisenziya verən orqanın, həmçinin müvafiq nəzarət orqanının göstərişlərini yerinə yetirmədikdə və Azərbaycan Respublikasının qanunları ilə müəyyən edilmiş digər hallarda dayandırılır.
Lisenziya şərtlərinin pozulması hallarında lisenziyanın sahibi lisenziyanın dayandırıldığı müddət bitənədək lisenziyanın dayandırılmasına səbəb olan halları aradan qaldırmalı və nəticəsi barədə 3 iş günü müddətində lisenziya verən orqana yazılı məlumat verməlidir. Lisenziya həmin halların aradan qaldırılması barədə lisenziya sahibinin təqdim etdiyi yazılı məlumata əsasən lisenziya və icazə verən orqanın inzibati aktı ilə bərpa olunur.
Lisenziya sahibi tərəfindən müvafiq ərizə təqdim edildikdə, lisenziyanın sahibi olan hüquqi şəxs, xarici hüquqi şəxsin filialı, nümayəndəliyi ləğv edildikdə, lisenziyanın sahibi olan fiziki şəxsin fərdi sahibkar kimi fəaliyyətinə xitam verildikdə, məhkəmənin müvafiq qərarı olduqda, lisenziyanın verilməsi üçün təqdim edilmiş sənədlərdə sonralar düzgün olmayan məlumatlar aşkar edildikdə, lisenziyanın sahibi lisenziyanın dayandırıldığı müddət bitənədək lisenziyanın dayandırılmasına səbəb olan halların aradan qaldırılması ilə bağlı lisenziya verən orqana yazılı məlumat verilmədikdə lisenziyada göstərilmiş fəaliyyət növü lisenziya tələb olunan fəaliyyət növlərinin siyahısından çıxarıldıqda və Azərbaycan Respublikasının qanunları ilə müəyyən edilmiş digər hallarda lisenziya ləğv olunur.
Əlavə suallarınız olduğu təqdirdə "ASAN xidmət" mərkəzlərinə müraciət edə və ya İqtisadiyyat Nazirliyinin Çağrı Mərkəzi ilə canlı əlaqə saxlaya bilərsiniz.
Lisenziya tələb olunan fəaliyyət növlərinin (dövlət təhlükəsizliyindən irəli gələn hallar istisna olmaqla) siyahısı və həmin fəaliyyət növlərinə lisenziya verilməsinə görə ödənilən dövlət rüsumunun məbləğləri
Biznes planın hazırlanması
Sahibkar və bankın mövqeyi nəzərə alınmaqla biznes plana dair tələblər
A. Bazis məlumat
B. Tələblər
C. Hazırlanması
C.I.3. Bazarda mövqeyi
C.1.4. İşçi heyətinin təcrübəsi
C.I.5. Ərazi və infrastruktur
C.II.1. Layihənin təsviri
C.II.1. Layihənin təsviri
C.III.1. Satış planı
C.III.2 Satış planı
C.III.3. Satış planı
C.IV.1 Xammalın əldə edilməsi
C.V.1.Hüquqi normalar
C.VI.1. İnvestisiyanın təsviri
C.VI.2. İnvestisiya və xərc planı
C.VIII.3. Maliyyə ehtiyacı
C.IX. Zəmanətlər
Biznes plana aşağıdakılar əlavə edilməlidir:C.X.Digər sənədlər
F. Yoxlama C.I.
F. Yoxlama C.I.
F. Yoxlama C.I - C.X digər yanaşma üsulları
F. Yoxlama C.I.
F. Yoxlama C.I.3.
F. Yoxlama C.I.4.
F. Yoxlama C.II.1
F. Yoxlama C.III.1.
F. Yoxlama C.III.2.
F. Yoxlama C.III.3.
F. Yoxlama C.IV.
F. Yoxlama C.V.
F. YoxlamaC.VI.1.
F. Yoxlama C.VI.1.
F. Yoxlama C.VI.2.
F. Yoxlama C.VI.3.
F. Yoxlama C.VII.1./2.
V F. Yoxlama C.VIII.1./2.
F. Yoxlama C.IX.1.-6.
F. Yoxlama C.X.
I. Ümumi müddəalar
II. Fondun vəsaitinin istifadəsi istiqamətləri
III. Müvəkkil kredit təşkilatlarına kreditlərin verilməsi
IV. Kreditlərin sahibkarlıq subyektlərinə ayrılması və onların istifadə edilməsi
V. Kreditlərin hədləri
VI. Kreditlərin müddəti və faizləri
VII. Güzəşt müddəti
7.1. Kreditlərdən istifadə üzrə güzəşt müddəti, kredit verilmiş hər bir sahibkarlıq subyekti üçün fəaliyyətin xarakterindən asılı olaraq nağd pulun hərəkəti barədə məlumat əsasında müəyyən edilir və kreditin istifadə müddətinin ilk 1/2 dövrünü əhatə edə bilər. Güzəşt müddətində sahibkarlıq subyektləri yalnız faiz borclarını ödəyir, əsas borc üzrə isə hər hansı ödəniş həyata keçirmirlər. Müvəkkil kredit təşkilatları sahibkarlıq subyektləri üçün müəyyən etdikləri güzəşt müddəti barədə Fonda məlumat verməlidir.
VIII. Vəsaitlərin sahibkarlıq subyektləri tərəfindən geri qaytarılması
IX. Layihənin monitorinqi
Sahibkarın mövqeyindən
a) Bazis məlumat
b) Tələblər
c) Hazırlanması
I. Müəssisəyə dair ümumi məlumatlar
II. Layihənin təsviri
III. Bazarın planlaşdırılması, Bazar analizi, Satışın planlaşdırılması
IV. Xammalın əldə edilməsi
V. Hüquqi normalar
VI. İnvestisiya planı və investisiya xərcləri
VI. Dövriyyə-nəticə planlaşdırılması. Ümumi müəssisənin planlaşdırılması
VIII. Kapital axını planlaşdırılması
IX. Zəmanətlər
X. Digər sənədlər
1 Biznes plan sizin planlaşdırılmış fəaliyyətinizin strukturlu izahıdır (biznes ideyası).
2 Konseptual yanaşmasız bisnez ideya olmur.
Biznes plan bir istinad nöqtəsi və nəzarət instrumenti kimi məqsədlərinizin nəzarətdə saxlanması və kreditin əsaslı olmasının bank tərəfindən dəyərləndirilməsi üçün lazımdır.
1 Bisnez plan aydın, məlumatlı və ətraflı şəkildə olmalı və özündə ən əsas məsələləri ehtiva etməlidir.
2 Biznes plan planlaşdırdığınızın fəaliyyətin bütün aspektlərini ehtiva etməlidir. Biznes planın təqdim edilməsi bankdan kredit tələb edilməsi üçün məcbüri şərtdir.
3 Biznes plana aid olan tələblər müxtəlif olur. Məsələn, əgər Siz bankdan büyük məbləğdə pul əldə etmək istəyirsinizsə, onda biznes plan üçün çəkilməli olan məsrəflər də böyük olur. Biznes planı banka təqdim etməzdən əvvəl onu yoxlatmalısınız. Əgər Sizin planlaşdırdığınız fəaliyyət növü üçün inkar cavabı gəlirsə, onda Siz şansınızı əldən vermiş sayılırsınız və adətən belə şəraitdə digər bank da Sizə ikinci şansı vermir.
1 Məzmun baxımından biznes plan özündə aşağıdakıları ehtiva etməlidir:
2 Müəssisə ilə bağlı ümumi məlumatlar (təsisatçılar, yeri, hüquqi forması, həmkarlar, patentlər və s.)
Yeni istehsal proqramının təsviri (Biznes ideya) bazar analizi, marketinq və satış konsepsiyası.
1 İnvestisiya planı, satış planı, xərc planı, kapital axını planı
2 Bu zaman yalnız müəssisənin ərazisini qeyd etmək kifayət etmir. Hər hansı bir ərazini seçdiyinizi əsaslandırmalı və həmçinin seçiminizin iqtisadi baxımdan müsbət, mənfi tərəflərini izah etməlisiniz.
3 Yeni yaradılan özəl müəssisələr üçün təsisçinin tərcümeyi halı mühümdür, kapital cəmiyyətlərində isə ən mühüm payçıların bildirilməsi kifayət edir.
4 Layihənin dəyərləndirilməsi onun perspektivləri və həmçinin sizin şəxsi bacarıqlarınızın əsasında baş verir.
5 Ola bilsin ki, Siz ən yaxşı bir ideyanı təqdim edirsiniz. Buna baxmayaraq öz mövqeyinizi inandırıcı formada çatdıra bilmirsinizsə, onda sizin imkanlar azalır. Bu, Sizin biznes planın bank üçün nəzərdə tutulduğu hala xüsusən aiddir.
6 Diqqət:
7 Banklar üzün nəzərdə tutulan əksər biznes planlar qənaət bəxş olmayan satış analizlərinə görə uğursuz olurlar. Sizin tərəfinizdən qeyd edilən bütün məsələlərin əlaqəli olması çox mühümdür - yalnız bir məsələ üzrə, məsələn maliyyə göstəriciləri ilə bağlı ifrat dərinliyə yol verməyin. Bütün məlumatlar və fikirlər əsaslandırılmış formada izah edilməlidir; məlumatları ətraflı və mənbələri ilə birlikdə təqdim edin.
8 Sizin məlumatlar əsasında bank tərəfindən Sizin layihə müsbət və ətraflı dəyərləndirililə bilməlidir.
1 Biznes planları Siz aidiyyatı olan xidmət sahələri ilə əməkdaşlıq əsasında hazırlaya bilərsiniz. Bu əksər hallar üçün xarakterikdir; Lazımi istehsal idarəçiliyi təhsiliniz olmadığı halda bank əsasın öz xidmətini təklif edir.
2 Xidmət təklifzisinin aidiyyatı olan iqtisadi, yaxud biznes idarəçiliyi təhsilinə, banklarla iş və biznes planların hazırlanması sahəsində təcrübəyə malik olmalıdır. Yalnız bu halda xidmət təklifçisi ideyalarınızın biznes planda öz ifadəsini tapması və düzgün əsaslandırılması üçün Sizə dəstək dura bilər.
C.I.1.Müəssisə ilə bağlı ümumi məlumatlar
Girişdə mövcud müəssisənin mümkün qədər ətrafı təsviri olmalıdır. Bu təsvir əsasında müəssisənin məqsədi, müəssisə daxilində tapşırıqların bölüşdürülməsi (orqaniqrammanı əlavə edin), həmçinin müəssisənin hüquqi forması və sahibkarlıq strukturu aydın olmalıdır.
Müəssisə ilə bağlı hüquqi icazə, yaxud məhdudiyyətlər varsa, bunlar qeyd edilməlidir.
C.I.2. Müəssisənin fəaliyyət istiqaməti:
1 Sizin müəssisə hazırda nə istehsal edir və satır?
2 Bu məhsulların Sizə təqdim etdiyi müsbət tərəflər hansılardır?
3 İnvestisiya ilə Siz hansı zəif tərəfləri aradan qaldırmaq istəyirsiniz?
1 Növbəti olaraq müəssisənin bazardakı mövqeyi ətraflı izah edilməlidir.
Bazarın tədqiqatı istiqamətində aparılmış araşdırmaların nəticələri bura aiddir.
1 Bura gələcək üçün bazarın dəyərləndirilməsi və mövcud rəqabət, həmçinin onun təsiri haqqında fikir də əlavə edilməlidir.
2 Bunun ardınca isə müştəri strukturu, müəssisənin satış yolları, reklam və marketinq tədbirləri haqqında məlumat gəlməlidir.
İlkin yaranan müəssisələr üçün bu məlumatlar layihə təsvirində güstərilməlidir.
1 Sahibkarın, yaxud rəhbərliyin təcrübəsinə dair (təhsil, kvalifikasiya, yaşı, funksiyası) həmçinin müəssisənin işinə dair (məsələn, məhsul çeşidi) məlumatlar mühümdür.
Bunun davamı olaraq müəssisənin heyətinin strukturu (işçilərin sayı, fəaliyyəti, təhsili, yaş strukturu), həmçinin iş bazarındakı vəziyyəti qeyd etməklə tədricən planlaşdırılan, yaxud gözlənilən kadr siyasəti haqqında məlumat təqdim edilir.
1 Müəssisə ərazisi haqqında məlumatlar müəssisə haqqında təqdim edilən ümumi məlumatları tamamlayır.
2 Burada ərazi sezimi həm müştərilərin, həmçinin tədarükçülərin (nəqliyyat xəttlərinə bağlılıq) mövqeyindən təqdim edilir.
3 Həmçinin seçilmiş ərazi əsasında gələcək üçün genişlənmək imkanlarının olması nəzərdə saxlanılır.
4 Müəssisənin fəaliyyət növündən asılı olaraq ərazidə enerji ilə təmin olunma imkanlarının mövcudluğu mühümdür ki, bunu da diqqətdə saxlamaq lazımdır.
5 Tədricən meydana çıxa biləcək bürokratik əngəlliklər də nəzərdə saxlanmalıdır.
1 Layihənin bütün müsbət və tədricən yarana biləcək mənfi cəhətləri ilə birlikdə dəqiq təsvir edilməsi mühümdür. Daha sonra isə layihənin həyata kezirilməsi üçün tələb edilən bütün şərtlər sadalanmalıdır.
2 İzahatınızı hissə-hissə elə qurun ki, hətta səthi biliyə malik bir şəxs belə Sizi başa düşsün.
3 İnvestisiya vəsaitləri seçiminizi əsaslandırın və bu əsasda artıq həll etdiyiniz problemləri vurğulayın, məsələn, tullantıların kənarlaşdırılması, yaxud bazarda dəyişikliklər.
4 İnvestisiya üçün vaxt planı müəyyənləşdirilməli və investisiyanın qarşısında duran maneələr yoxlanmalıdır.
C.II.1. Layihənin təsviri
Daha sonra isə layihənin məqsədi, planlaşdırılan layihə məqsədinə çatmaq üçün lazım olan vaxt, həmçinin layihənin icrası zamanı nəzərdə tutulan nəzarət mexanizmləri haqqında məlumat verilməlidir.
Bununla yanaşı mümkün risklər (maliyyə, ekoloji və texniki), həmçinin onların qarşısının alınması imkanları göstərilməli və dəyərləndirilməlidir.
İlk əvvəl bazarın araşdırılmasının aparılması optimal bir investisiya planının tərkib hissəsidir. Bu araşdırma ətraflı hesablamalar və müşahidələri özündə ehtiva edən bazar analizinə əsaslanır.
Bazarla bağlı araşdırmadan çıxış edərək bazarla bağlı özündə gələcəyə proqnoz verən fikir bildirilməlidir.
Belə bir araşdırmanın aparılması və bunun əsasında fikir söyləmək üçün bazardakı müştəri strukturu haqqında əvvəldən məlumatlı olmaq mühümdür.
Növbəti addım olaraq rəqiblə müqayisə aparılmalı və rəqibin təsiri dəyərləndirilməlidir.
Qeyd edilən addım atılandan sonra satış planı hazırlanmalıdır. Bu satış planı özündə paylaşdırma yollarını (satış ərazisi), satış strukturu (satışın təşkili), həmçinin satış strategiyası haqqında məlumatı ehtiva edir.
Satış planı əsasında aidiyyatı olan reklam və marketinq tədbirləri müəyyən edilməlidir.
Qiymətin formalaşdırılması mühüm bir faktordur.
Qiymətin optimal olaraq formalaşdırılması üçün istehsal xərcləri haqqında dəqiq məlumat mühümdür.
Bu xərclər əsasında qiymətin müəyyən edilməsi mümkün olmalıdır. Müəyyən edilmiş qiymət rəqiblərin qiyməti ilə müqayisə edilməlidir.
Belə bir qiymət mütəmadi olaraq nəzarətdə saxlanmalıdır (Preiscontrolling), belə ki vaxt keçdikcə xarici təsir vasitələri (istehsal xərcləri) dəyişə bilər.
Yatırım etmək ərəfəsində xammalın əldə edilməsinə diqqət vermək lazımdır, çünki xammal çatışmazlığı neqativ təsirlərə səbəb ola bilər.
Bu səbəbdən belə bir problemlərin yarana bilməsi imkanları araşdırılmalıdır və əgər bu mümkündürsə, onda onları aradan qaldıracaq, yaxud ən azı məhdudlaşdıracaq tədbirlər müəyyən edilməlidir.
Xammal ilə bağlı olan riskin tam aradan qaldırılması mümkün deyilsə, onda xərclərin hesablanmasında risk xərcləri də nəzərə alınmalıdır. Xammal çatışmazlığını aradan qaldırmağa yönəlmiş alternativ həll yolları da xərclərə səbəb ola bilər.
Layihəyə başlamazdan öncə nəzərdə saxlanmalı olan hüquqi normaların olub olmaması yoxlanmalıdır.
Buna icazə prosedurları, həmçinin bundan sonra meydana çıxa biləcək hüquqi hallar aid ola bilər.
Hüquqi normalar üz növbəsində məhdudiyyətlər yarada bilər ki, bunlar da planlaşdırılmış layihəni gecikdirə, yaxud icrasına mane ola bilər. Bu hallar xərclərə səbəb olur ki, həmin xərclər isə xərclərin planlaşdırılmasında diqqətdə saxlanmalıdır.
1 İnvestisiya planı çərçivəsində bütün xırdalıqlar, investisiya obyekti, ona aid olan bütün xərclər və maliyyə ehtiyacına aid olan vaxt müddəti ətraflı qeyd edilməlidir.
2 Layihə ilə bağlı planlaşdırmadan tutmuş ambar təhcizatına kimi nəzərdə tutduğunuz bütün xərcləri sadalayın.
3 Nəticələrinizi tam minliklərə yuvarlaqlaşdırın.
Xərc planı çərçivəsində ayrı-ayrı məsələlər istər məzmun, istərsə də gələcəkdə gözlənilən dəyişikliklər baxımından ətraflı izah edilməlidir.
Planlaşdırılan investisiyaların xərc baxımından təsirləri də bura aiddir.
Ətraflı məlumatlar üçüncü tərəfə (bank) imkan verməlidir ki, xərc planının xırdalıqlarını, həmçinin investisiyanın təsirlərini anlasın.
Nəticələrinizi tam minliklərə yuvarlaqlaşdırın
C.VIII.3. Maliyyə ehtiyacı
Bunun ardınca maliyyə ehtiyacının izahı və bu ehtiyacın şəxsi, yaxud kənar vəsaitlər hesabına örtülməsinə dair məlumat verilir. Bunun əsasında maliyyə ehtiyacının ödənməsi üçün qısa, orta, yaxud uzun müddətli maliyyə vəsaitlərinə ehtiyac olduğu müəyyən edilir və bu əsasda kredit ehtiyacının həcmi haqqında qərar verilir.
1 Şəraitə uyğun olaraq özündə müxtəlif növ maliyyələşdirmə və ümumi ehtiyacı əks etdirən cədvəl tərtib edin.
2 Dəyərlərinizi tam minlik rəqəmlərə yuvarlaqlaşdırın
Biznes plan zərzivəsində kreditin müqabilində müştəri tərəfindən bank üçün hansı zəmanətlərin təqdim edildiyi sadalanır.
Burada söhbət həm daşınan əmlakdan, həmçinin ödəniş tələblərinə olan güzəştdən gedə bilər. Azərbaycan Respublikasında hüquqi tənzimləmə çərçivəsinin inkişafından asılı olaraq, gələcəkdə daşınmaz əmlak da bura aid ola bilər.
Bu zəmanətlər güzəşt edilə, girov qoyula, yaxud sahibkarlıq hüququ ötürülə bilər.
Müştəri tərəfindən zəmanət üçün müəyyən edilmiş dəyər bildirilməlidir.
Dəyər haqqında məlumat verilərkən dəyərin müəyyən edilməsi üsulu izah edilməlidir ki, bununla bağlı aşağıdakı yanaşmalar tövsiyə edilir:
- Yeni dəyər (köhnə və bu günkü alış qiyməti)
- Alqı dəyəri (alındığı tarix daxil olmaqla)
- Kitab dəyəri (amortizasiyanın qeyd edilmə üsulu daxil olmaqla)
- Bazar dəyəri.
Dəyərin müəyyən edilməsi üçün digər bir üsul təqdim edilibsə, onda bu güstərilməlidir.
- Son illərin balans hesablamaları, həmçinin mənfəət və itki hesablamaları
- Plan balansları və planla bağlı olan mənfəət-itki hesablamaları
- Kapital axını planı
- İnvestisiya perspektivləri
- Texniki planlar
- Sahibkarın tərcümeyi halı.
D. Məzmun
1 Müştərinin biznes planı əsasında bank müəssisənin maliyyə vəziyyətini hərtərəfli və ətraflı dəyərləndirə bilməlidir.
2 Dəyərləndirmə imkanı müəssisənin hazırkı vəziyyətinə, həmçinin gələcək inkişafına aiddir. Bununla bağlı olaraq rəqəmlərlə yanaşı, onların məzmun mahiyyəti qeyd edilməlidir.
3 Planda göstərilən rəqəmlər hərtərəfli olaraq əsasladırılmalıdır.
E. Tələblər
Dəyərləndirməyə imkan verəcək bütün mühüm rəqəmləri və əsaslandırmaları özündə ehtiva edən tamamlanmış bir biznes planın olması bank üçün mühümdür.
Rəqəmlər və əsaslandırmalar bank üçün anlaşıqlı olmalıdır.
Qəbul edilmiş eyni formada biznes planların hazırlanması tövsiyə edilir, Belə ki bu, banka müqayisə etmək imkanı verir. Eyni əsaslar üzərində hazırlanmış biznes planları bank tərəfindən həyata keçirilməli olan analiz və yoxlamaları asanlaşdırır.
İlk öncə bank müştəri tərəfindən müəssisə ilə əlaqədar təqdim edilmiş ümumi məlumatların tamlığını yoxlayır.
Bura xüsusən aiddir
- Firmanın adlandırılması
- Sahibkarla bağlı şəxsi məlumatlar
- Əlaqə adresi və telefon nümrəsi
- İcazələr və bildirişlər (qeydiyyat, vergi nümrəsi və s.) daxil olmaqla müəssisənin hüquqi forması
- Mövcud bank əlaqələri.
Yoxlamanın diggətdə saxladığı mövzular:
1 Məlumatların tamlığı.
2 Məlumatlar əsasında müştərinin aydın identifikasiyasının mümkünlüyü.
3 Bankla əlaqəsi dedikdə müəssisənin mövcud bank əlaqələsinin forması (kredit) və keyfiyyəti (məlumat, yaxud sorğu mümkündürmü?) haqqında sual nəzərdə tutulur.
4 Digər bank əlaqəsi ilə əlaqədar balans hesabatlarının yoxlanması.
Növbəti addım biznes plana dair mahiyyət məlumatlarının, onların tamlığının və anlaşıqlı olmasının yoxlanmasıdır.
Bunun ardınca isə qısa formada izah edilir ki, hansı məlumatları bank gözləyir və xüsusən qiymətləndirir, yaxud bunların əsasında ümumi dəyərləndirmək üçün bank tərəfindən hansı nəticələr əldə edilir.
Yoxlamanın diqqətdə saxladığı mövzular:
1 Biznes planın müştəri tərəfindən imzalanması.
2 Biznes planın vaxt baxımından aktuallığı.
3 Biznes planın müştəri, yaxud üçüncü tərəf vasitəsi ilə hazırlanması (üçüncü tərəfin keyfiyyəti?).
4 Əlaqə saxlamaq üçün aidiyyatı olan şəxsin müəyyən edilməsi.
F. Yoxlama C.I.1.
Ümumi məlumatlar
a) Müəssisəyə dair məlumatlar
Təqdim edilən məlumatlar əsasında müəssisənin kim tərəfindən və hansı iş məqsədi üçün yarandığı bank üçün aydın olmalıdır.
Müəssisə üçün seçilmiş hüquqi forma sahibkarlıq və sahibkarlıq münasibətlərinin aydınlığı baxımından mühümdür.
Yoxlamanın diqqətdə saxladığı mövzular:
1 Sahibkarların müəssisə ilə əlaqədar olan maraqları hansılardır.
2 Sahibkar, yaxud sahibkarların digər müəssisələrdə payları varmı.
3 Sahibkarların digər (şəxsi) mülkiyyətləri varmı.
4 Müəssisə qarşısında başqa bir asılılıq dururmu.
F. Yoxlama C.I.2.
b) Müəssisənin ixtisaslaşdığı sahə
Məlumatlar müəssisənin istehsal fəaliyyətinin, yaxud tapşırıq sahəsinin dəyərləndirilməsinə xidmət edir.
c) Kadr siyasəti
Verilmiş məlumatlar əsasında işçi heyət strukturunun, planlaşdırılan dəyişikliklər (məsələn; yaş və təhsil strukturu, işçi heyətinin azaldılması, yaxud artırılması) daxil olmaqla keyfiyyət və kəmiyyət baxımından dəyərləndirilməsi mümkün olmalıdır.
d) Bazarda mövqeyi
Bu məlumatlar əsasında bank, müəssisənin istehsal, müştəri strukturu və həmçinin rəqabət baxımından bazarda mövqeyi haqqında dəyərləndirmə apara bilir.
Təqdim edilən məlumatlar müəssisənin yarandığı və inkişaf vaxtlarını, həmçinin hazırki durumunu əhatə edir.
Yoxlamanın diqqətdə saxladığı mövzular:
Malların bazarda yaxşı satılması imkanları.
1 Müəssisənin istehsal fəaliyyətinin müştəri strukturuna uyğunluğu.
2 Keyfiyyət nəzarətinin mövcudluğu (müştəri sorğusunun aparılması).
3 Müəssisənin bazarda baş vermiş dəyişikliklərə uyğunlaşdırılması.
4 Gələcək üçün planın olması
5 Rəqabətin müşahidəsi aparılırmı.
6 İstehsal fəaliyyətinin dəyərləndirilməsi üçün olan məlumatların inandırıcı və kifayət qədər olması.
Yoxlamanın diqqət mərkəzində olan mövzular:
1 Müəssisənin idarəsi üçün sahibkar kifayət qədər ixtisas bacarığına malikdirmi, yaxud bu tapşırığın yerinə yetirilməsi üçün müəssisədə lazımi ixtisas bacarığına malik olan şəxs varmı.
2 Tapşırıq sahəsinin dəyərləndirilməsi üçün olan məlumatlar inandırıcı və kifayət qədərdirmi.
Yoxlamanın diqqət mərkəzində olan mövzular:
1 Yaş strukturu ilə əlaqədar problemlərin olması (növbəti işçi nəsil heyətinin olması?).
2 Heyət miqdarının tarşırığın həcminə uyğun olması.
3 Heyətin bacarıq keyfiyyətinin lazımi səviyyədə olması.
4 Satış və inzibatı idarə etmə arasında münasibət tarazlaşdırılıbmı.
5 Şəxsi heyətlə bağlı dəyişikliklər bazarda baş verən tədrici dəyişiklikləri nəzərdə tuturmu.
F. Yoxlama C.I.5.
e. İnfrastruktur
Müştərinin verdiyi cavablar əsasında bank, verilmiş ərazisinin nə üçün seçildiyini və seçilmiş ərazinin müştəri, həmkarlar, tədarükçülər və istehsal üçün hansı faydalar təqdim etdiyini müəyyən edir.
Məlumatlar əsasında seçilmiş ərazinin gələcək üçün hansı inkişaf imkanları təqdim etməsi, seçilmiş ərazi ilə bağlı hazırda, yaxud gələcəkdə hansısa problemlərin ola bilməsi məsələləri aydınlaşdırılır.
Yoxlamanın diqqət mərkəzində olan mövzular:
1 Ərazi müştəri strukturuna uyğundurmu.
2 Müştəri mütəmadiliyi və nəqliyyat texniki bağlantılar.
3 Tədarükçülər üçün giriş və çıxış yollarının, yükləmə və boşaltma imkanlarının olması.
4 Otaqların böyüklüyünün, yaxud kiçikliyinin ölçülməsi.
5 Rezervlərin mövcudluğu.
2. Layihənin təsviri
Layihənin bütün mümkün təsirləri ilə birlikdə dəqiq izahı, həmçinin müştəri tərəfindən tədbirlə bağlı verilmiş qərarın səbəblərinin hərtərəfli təsviri bank üçün mühümdür.
Bank qarşısında duran tapşırıq layihənin mahiyyətini anlamaq və digər məlumatlar əsasında onun həyata keçmə imkanlarının ağlabatan olmasını aydınlaşdırmaqdır.
Yoxlamanın diqqət mərkəzində duran mövzular:
1 Müştəri tərəfindən təqdim edilən izahın inandırıcı olub-olması.
2 Müştəri tərəfindən bütün mühüm məsələlərin qavranılması və nəzərdə tutulması.
3 Müştərinin müsbət qərarı əsaslandırıla bilirmi.
Layihənin məqsədi
Verilmiş məlumatlar banka təqdim edilən məqsədi müsbət dəyərləndirməyə imkan verməlidir. Verilmiş vəsaitlərin məqsədə nail olmaq üçün uyğun olması yoxlanılır və həmçinin verilmiş məqsədə çatmağın qarşısında dura biləcək maneələrin meydana gələ bilməsi diqqətdə saxlanılır. Həmçinin nəzərdə tutulmalıdır ki, sahibkar məqsədə çatmaqla bağlı vaxtında lazımi tədbirlərin görülməsinə imkan verəcək nəzarət mexanizmi həyata keçirsin.
Yoxlamanın diqqət mərkəzində duran mövzular:
1 Məqsədin real, yaxud həddindən artıq optimal izah edilməsi.
2 Maneələrin dərk edilməsi və diqqətdə saxlanması.
3 Məqsədə çatma mexanizminə nəzarətin olması.
4 Məqsədə çatma istiqamətində təhlükə yaranarsa, bunun aradan qaldırlması üçün tədbirlər planının olması.
5 Layihə ilə bağlı risklər
Adətən özü tərəfindən müsbət dəyərləndirilmiş layihə risklərinin müştəri tərəfindən müəyyən edilməsi çətin olur. Bunu nəzərə alaraq bank bu məsələ ilə bağlı xüsusən tənqidi yanaşmalı və yarana biləcək risklərin aradan qaldırılması üçün müştəriyə məsləhət xidməti göstərməlidir. Belə bir məsləhət əksər hallarda sığorta razılaşmasıdır. Bu razılaşma riskin məhdudlaşdırılması ilə yanaşı, xidmət sahəsində uğurlu satış layihəsinin həyata keçməsi deməkdir.
Yoxlamanın diqqət mərkəzində olan mövzular:
1 Risklərin olması
Ekoloji risklər (məs.; ətraf mühitə zərərli mallar)
Maliyyə riskləri (məs.; borc tələbləri)
Texniki risklər (məs.; Maşınların sıradan çıxması)
2 Müştəri tərəfindən bütün risklərin düzgün tanınması və dəyərləndirilməsi.
3 Risklərin məhdudlaşdırılması üçün tədbirlərin kifayət qədər olması.
4 Mümkün risklərin maliyyə baxımından olan təsirlərinin xərclər hesabatında nəzərə alınması.
a) Bazarın öyrənilməsi
Məhsulun bazar imkanlarını və investisiyanın perspektivlərinin düzgün dəyərləndirilməsi üçün, bank bazara dair müştəri tərəfindən təqdim edilmiş məlumatlar və bazarın dəyərləndirilməsi hesabatı ilə məşğul olmalıdır. Bununla bağlı rəqabət və onun bazardakı təsiri mövzuları da əhəmiyyət kəsb edir.
Yoxlamanın diqqət mərkəzində olan mövzular:
1 Bazarın öyrənilməsi həyata keçirilibmi və kim tərəfindən.
2 Müştəri tərəfindən bazarın dəyərləndirilməsi realdırmı.
3 Müştəri bazardakı rəqabəti lazımi səviyyədə nəzərə alıbmı.
Yoxlamanın diqqət mərkəzində olan mövzular:
1 Bazarda tələbatın olması.
2 Müştəri tərəfindən görülən tədbirlərin uğurlu satış üçün şərait yaratması.
3 Uğurlu satış üçün tələb edilən vaxt müddətinin müştəri tərəfindən real əsaslarla dəyərləndirilməsi.
b) Satış planı
Müştərinin təqdim etdiyi məlumatlar əsasında bank, müştəri tərəfindən satışın inkişafı üçün görülən tədbirlərin planlaşdırılan zaman müddətində layihə məqsədinə çatmaq üçün kifayət edib etmədiyini araşdırır.
Yoxlamanın diqqət mərkəzində saxladığı mövzular:
1 Satış konsepsiyasının bazar üçün adəti şəkildə olması
2 Ərizəzinin bu satış konsepsiyası ilə təcrübəsinin olması
3 Malın alınması üçün məqsəd qrupunun kifayət qədər pul vəsaitinə malik olması
4 Məqsəd qrupu nə qədər büyükdür və necə bülünür
Yoxlamanın diqqət mərkəzində olan mövzular:
1 Müştəri tərəfindən təqdim edilən məlumatlar aydın olmalıdır ki, bunun əsasında bank layihədə göstərilən qiymət formalaşma mexanizminin ən azı xərcləri örtən və mövcud bazarda həyata keçirilə bilən olduğu halda fikir söyləyə bilsin. Həmçinin real görünə bilən xərc və istehsal hesablamaları təqdim edilməlidir.
2 Qiymət güstərilən hesablamaya, həmçinin mənfəət həddinə uyğundurmu.
3 Qiymət bazarda reallaşdırıla bilərmi.
4 Rəqiblərin qiyməti necədir.
6. Xammal əldə edilməsi
Xammal ehtiyacı
Müştəri tərəfindən təqdim edilən məlumatlar əsasında istehsal üçün lazım olan xammal əldə edilməsi zamanı tədarüklə bağlı problemlərin yaranması ehtimalı bank tərəfindən dəyərləndirilir. Problemin yaranma ehtimalı halında isə müştəri tərəfindən preventiv lazımi tədbirlərin görülmüş olması araşdırılır.
Eyni zamanda həmin problemlərin müxtəlif aspektli təsirləri, xüsusən maliyyə yünümlü təsirləri araşdırılmalıdır.
Yoxlamanın diqqət mərkəzində duran mövzular:
1 Xammal problemləri yarana bilərmi.
2 Müştəri xammal problemlərini nəzərə alıbmı.
3 Xammal problemləri yaranacağı hal üçün preventiv tədbirlər həyata keçirilibmi.
4 Xammal problemlərinin maliyyə təsirləri xərc planında nəzərə alınıbmı.
3. Hüquqi normalar
a) Hüquqi şərtlər
b) Hüquqi məhdudiyyətlər
Hüquqi normaların və məhdudiyyətlərin tamlığı, həmçinin bu normaların əsasında yarana biləcək maliyyə və digər yönümlü dəyişikliklərin layihəyə təsiri və bütün bunların biznes planda nəzərdə tutulması bank tərəfindən yoxlanılır.
Yoxlamanın diqqət mərkəzində duran mövzular:
1 Hüquqi icazələr tələb edilirmi, edilirsə onda bu icazələr artıq varmı.
2 Hüquqi öhdəliklər, yaxud icazələrlə bağlı əvvəllər problemlər olubmu.
3 Hüquqi normaların maliyyə yönümlü təsirləri olubmu və əgər olubsa, onda bunlar nəzərə alınıbmı.
Burada təqdim edilən məlumatlar əsasan layihə məqsədinə aid olmaqla banka layihənin dəyərləndirilməsinə kümək edir. Burada layihənin həyata kezirilməsi, xğsusən nəzərdə tutulmuş zaman çərçivəsi daxilində onun reallaşması bir daha tənqidi olaraq araşdırılmalıdır.
Yoxlamanın diqqət mərkəzində duran mövzular:
1 Hesablamanın düzgünlüyü.
2 Bütün xərclər tam şəkildə göstərilibmi.
3 Vaxt cədvəli işin icrası baxımından real əsaslara söykənirmi.
4 Vaxt ehtiyatları, yaxud alternativlər nəzərdə tutulubmu.
Müştəri, investisiyanın maliyyə baxımından layihənin icrası çərçivəsində nə cür bölüşdürüldüyünü izah etməlidir. Bu hesablamanı, həmçinin xərc planının və investisiya əsasında əldə edilməsi ümid edilən gəlirlərin dəyərləndirilməsi bank tərəfindən həyata keçirilməlidir.
Yoxlamanın diqqət mərkəzində duran mövzular:
1 Hesablamanın düzgünlü.
2 İşin icrası müddəti real əsaslara söykənirmi və vaxt baxımından bütün xərclər tam güstərilibmi.
3 Məlumatlar xərc planına uyğundurmu.
d) Maliyyə ehtiyacı
Müştəri tərəfindən həyata keçirilməli olan xərclərin hesablanması, həmçiknin onunla əlaqədar olan maliyyə ehtiyacı bank üçün yoxlanılmalı olan mühüm bir məsələdir. Bütün birbaşa və dolayı xərclərin real əsaslar çərçivəsində hərtərəfli şəkildə xərclərin hesablanması planına daxil edilməsi mühümdür. Buraya planlaşdırılan layihə ilə bağlı olan bir dəfəlik, həmçinin cari xərclər aiddir.
Yoxlamanın diqqət mərkəzində duran mövzular:
1 Hesablamanın düzgünlüyü.
2 Xərclərin, xüsusən dolayı xərclərin tam şəkildə nəzərə alınması.
3 Müştərinin ifadələrinin tam və inandırıcı olması.
4 Müştəri proqnozlarının real əsaslara söykənmiş olması.
Mğştəri tərəfindən hərtərəfli hazırlanmış xərc planı/gəlirlərlə bağlı proqnoz hesbatı təqdim edilməlməsi gözlənilir. Bununla bağlı olaraq bütün mümkün olan gəlirlər və xərclər göstərilməli, həmçinin onların mahiyyəti aydın izah edilməlidir. Ayrı-ayrı məsələləri əhatə edən dəyişikliklər, xüsusən gözlənilən gəlirlərin artımı ilə əlaqədar olan fikirlər əsaslandırılmalıdır.
Yoxlamanın diqqət mərkəzində olan mövzular:
1 Hesablamanın düzgünlüyü.
2 Bütün gəlir və xərclərin tam və vaxt planlaşdırılmasına uyğun olaraq göstərilməsi.
3 Proqnozlaşdırılan rəqəmlərlə bağlı (dövriyyə dəyişiklikləri) olaraq müştərinin məlumatlarının tamlığı və inandırıcı olması.
4 Gəlir dəyişiklikləri xərc dəyişikliklərinə uyğun olaraq göstərilirmi (məsələn; satış və material alınmasından gələn gəlirlər).
Kapital axını planı biznes planın mühüm tərkib hissəsidir. Kapital axını planlaşdırılması çərçivəsində müştəri bütün ödəmə axınlarını vaxt bölgüsünə uyğun olaraq aylıq əsasda 1-ci il, yaxud 2-ci fəaliyyət ili üçün müəyyən edir və bu əsasda invesitisiya ilə bağlı olaraq ödəmə imkanları, həmçinin maliyyə ehtiyacı aydın olur.
Qeyd edilənlərlə bağlı müştəri tərəfindən hərtərəfli izahat gözlənilir.
Yoxlamanın diqqət mərkəzində duran mövzular:
1 Hesablamanın düzgünlüyü.
2 Bütün üdəniş axınlarının tam və vaxta uyğun olaraq qeyd edilməsi.
3 Müştərinin məlumatlarının tam və inandırıcı olması.
4 Ödəmə imkanlarının həmişə lazımi səviyyədə olması.
5 Planlaşdırılmış maliyyə ehtiyacının kifayət etməsi.
Bu yoxlama zamanı ayrıca tapşırıq sahələri arasında şərti bağlantı yaradılır
- Maliyyə ehtiyacı
- İcranın planlaşdırılması
- İnvestisiya planı
- Xərc planı/Gəlirin proqnozlaşdırılması
- Kapital axını planı
Şərti bağlantı əsasında ayrıca rəqəm göstəricilərinin və onlarla bağlı olan məlumatların bir biri ilə əlaqəli olması, həmçinin eyni əsasa söykənməsi yoxlanılır.
Yoxlamanın diqqət mərkəzində duran mövzular:
1 Aşağıdakıların əlaqəli olaraq eyni əsaslar üzərində qurulması:
-İnvestisiya xərcləri
-Gəlir və xərclərdəki dəyişikliklər
-Dövriyyə ilə bağlı dəyişiklilklər
-Vaxt planı
-Əsaslandırmalar
-Nəticələr
Mğştəri tərəfindən kreditin mümkün ola bilən sığortalanması (zəmanətlər) ilə əlaqədar məlumatlar təqdim edilməlidir. Bununla yanaşı təqdim edilən zəmanətlərin dəyəri, həmin dəyərin müəyyən edilməsi metodu və zəmanətin sahibkarı bildirilməlidir.
Bank dəyərin müştəri tərəfindən müəyyən edilməsi metodunu, həmçinin kredit verilməsi zamanı həmin metodun istifadə edilməsi imkanını araşdırır.
Yoxlamanın diqqət mərkəzində duran mövzular:
1 Sahibkarlıq məsələsi
2 Zəmanətin saxlanması üçün hüquqi imkanlarən əldə edilməsi
3 Dəyərin müəyyən edilməsi
4 Dəyərdən düşmə
5 Kommersiya imkanları
6 Reallaşdırma zamanı zəmanətin dəyəri
10. Avadanlıqlar
Biznes plana əlavə olaraq mğştəri tərəfindən digər tamamlayıcı sənədlərin təqdim edilməsi gözlənilir.
Bunlara aiddir:
- Gəlir və itki hesablamaları planları
- Kapital axını planı
- Balanslar, gəlir və itki hesablamarı
- İnvestisiya perspektivləri
- Texniki planlar
- Tərcümeyi hal
Bank qeyd edilən sənədləri hərtərəfli araşdırmalıdır. Gəlir və itki hesablaması, həmçinin plana aid olan məlumatlar arasında əlaqəliyin yoxlanması daxil olmaqla balansın analiz edilməsi bura aiddir.
Gələcəkdə eyni müştərilər, müştəri qrupları, yaxud sahələr və ya məhsulları bir biri ilə ilə müqayisə etmək arzu edilir. Bunun üçün bu məlumatların yığılması və elektronik işlənməsi mühümdür.
Yoxlama diqqətində duran mövzular:
1 Müştəri tərəfindən investisiya prospektləri, texniki planlar, tərcümeyi hal və s. təqdim edilən əlavə sənədlər bank tərəfindən ətraflı araşdırılmalıdır.
Son nəticə olaraq bank müştəri tərəfindən bütün müsbət, mənfi tərəflərin biznes planda ətraflı təsvirinin keyfiyyəti, həmçinin mümkün ola biləcək risklərin lazımi dəyərləndirilməsi haqqında qərar verir və eyni zamanda müştəri tərəfindən planlaşdırılan layihənin həyata keçməsi istiqamətində özünün rolunu müəyyən edir.
Azərbaycan Respublikası Sahibkarlığa Kömək Milli Fondunun vəsaitlərinin istifadəsi
QAYDALARI
I. Ümumi müddəalar
1.1. Bu Qaydalar Azərbaycan Respublikası Sahibkarlığa Kömək Milli Fondunun (bundan sonra - Fond) vəsaitlərinin istifadəsi mexanizmini və şərtlərini müəyyən edir.
1.2. Fondun vəsaitləri Azərbaycan Respublikasının sosial-iqtisadi inkişafının prioritet istiqamətləri üzrə sahibkarlıq subyektlərinin investisiya layihələrinin maliyyələşdirilməsinə yönəldilir.
1.3. Fondun vəsaitlərinin sahibkarlıq subyektlərinə çatdırılması müvəkkil banklar və bank olmayan kredit təşkilatları (bundan sonra - müvəkkil kredit təşkilatları) vasitəsilə onların öz adından və öz riskləri hesabına həyata keçirilir. Müvəkkil kredit təşkilatları ilə Fond arasında vəsaitlərin istifadə şərtlərini nəzərdə tutan müqavilə imzalanır. Fond müvəkkil kredit təşkilatı ilə sahibkarlıq subyektləri arasında bağlanacaq müqavilədə məcburi şərtlərin olmasını tələb edə bilər.
1.4. Fondun Müşahidə Şurası tərəfindən müəyyən olunmuş meyarlara uyğun olaraq Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankı tərəfindən lisenziya verilmiş bütün banklar və bank olmayan kredit təşkilatları müvəkkil kredit təşkilatı kimi güzəştli kreditlərin verilməsində iştirak edə bilər.
1.5. Vəsaitlərin müvəkkil kredit təşkilatları arasında səmərəli bölgüsünü təmin etmək məqsədilə hər il fevral ayının 1-dək Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankı müvəkkil kredit təşkilatlarının maliyyə-statistik göstəriciləri barədə Fondun Müşahidə Şurasına müvafiq məlumat təqdim edir.
1.6. İl ərzində Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankı Fondun vəsaitlərinin yerləşdirilməsinə cəlb edilmiş müvəkkil kredit təşkilatlarının maliyyə-statistik göstəricilərində baş verən ciddi dəyişikliklər barədə məlumatı mütəmadi olaraq Fondun Müşahidə Şurasına təqdim edir.
1.7. Qaytarılan güzəştli kredit vəsaitləri, habelə digər daxilolmalar Fondun hesabında saxlanılır və yenidən bu Qaydaların 1.2-ci bəndində nəzərdə tutulmuş məqsədlərə istifadə olunur. Verilmiş güzəştli kreditlər üzrə Fondun hesabına ödənilmiş faizlər, cərimələr və komisyon haqları xüsusi vəsaitlər formasında toplanır və həmin vəsaitlərin 10 faizi həcmində Fondun maddi-texniki bazasının və işçilərin sosial müdafiəsinin gücləndirilməsinə yönəldilə bilər.
1.2. Fondun vəsaitləri Azərbaycan Respublikasının sosial-iqtisadi inkişafının prioritet istiqamətləri üzrə sahibkarlıq subyektlərinin investisiya layihələrinin maliyyələşdirilməsinə yönəldilir.
1.3. Fondun vəsaitlərinin sahibkarlıq subyektlərinə çatdırılması müvəkkil banklar və bank olmayan kredit təşkilatları (bundan sonra - müvəkkil kredit təşkilatları) vasitəsilə onların öz adından və öz riskləri hesabına həyata keçirilir. Müvəkkil kredit təşkilatları ilə Fond arasında vəsaitlərin istifadə şərtlərini nəzərdə tutan müqavilə imzalanır. Fond müvəkkil kredit təşkilatı ilə sahibkarlıq subyektləri arasında bağlanacaq müqavilədə məcburi şərtlərin olmasını tələb edə bilər.
1.4. Fondun Müşahidə Şurası tərəfindən müəyyən olunmuş meyarlara uyğun olaraq Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankı tərəfindən lisenziya verilmiş bütün banklar və bank olmayan kredit təşkilatları müvəkkil kredit təşkilatı kimi güzəştli kreditlərin verilməsində iştirak edə bilər.
1.5. Vəsaitlərin müvəkkil kredit təşkilatları arasında səmərəli bölgüsünü təmin etmək məqsədilə hər il fevral ayının 1-dək Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankı müvəkkil kredit təşkilatlarının maliyyə-statistik göstəriciləri barədə Fondun Müşahidə Şurasına müvafiq məlumat təqdim edir.
1.6. İl ərzində Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankı Fondun vəsaitlərinin yerləşdirilməsinə cəlb edilmiş müvəkkil kredit təşkilatlarının maliyyə-statistik göstəricilərində baş verən ciddi dəyişikliklər barədə məlumatı mütəmadi olaraq Fondun Müşahidə Şurasına təqdim edir.
1.7. Qaytarılan güzəştli kredit vəsaitləri, habelə digər daxilolmalar Fondun hesabında saxlanılır və yenidən bu Qaydaların 1.2-ci bəndində nəzərdə tutulmuş məqsədlərə istifadə olunur. Verilmiş güzəştli kreditlər üzrə Fondun hesabına ödənilmiş faizlər, cərimələr və komisyon haqları xüsusi vəsaitlər formasında toplanır və həmin vəsaitlərin 10 faizi həcmində Fondun maddi-texniki bazasının və işçilərin sosial müdafiəsinin gücləndirilməsinə yönəldilə bilər.
II. Fondun vəsaitinin istifadəsi istiqamətləri
2.1. Fondun vəsaitləri ölkənin sosial-iqtisadi inkişafı istiqamətləri çərçivəsində Fondun Müşahidə Şurası tərəfindən müəyyən edilmiş sahələrdə investisiya layihələrinin maliyyələşdirilməsinə yönəldilir.
2.2. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərman və sərəncamlarında, dövlət proqramlarında iqtisadiyyatın bu və ya digər sahəsinin inkişafı ilə bağlı nəzərdə tutulan konkret layihələrin Fondun vəsaiti hesabına həyata keçirilməsi məqsədilə Fondun Müşahidə Şurasının müəyyən etdiyi forma və qaydada sahibkarlıq subyektləri arasında müsabiqə keçirilə bilər.
2.2. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərman və sərəncamlarında, dövlət proqramlarında iqtisadiyyatın bu və ya digər sahəsinin inkişafı ilə bağlı nəzərdə tutulan konkret layihələrin Fondun vəsaiti hesabına həyata keçirilməsi məqsədilə Fondun Müşahidə Şurasının müəyyən etdiyi forma və qaydada sahibkarlıq subyektləri arasında müsabiqə keçirilə bilər.
III. Müvəkkil kredit təşkilatlarına kreditlərin verilməsi
3.1. Hər bir müvəkkil kredit təşkilatı üçün ilin əvvəlində onların məcmu kapitalına münasibətdə Fondun Müşahidə Şurası tərəfindən fərdi limit müəyyən edilir. Ayrılmış limit istifadə edildikdən sonra müvəkkil kredit təşkilatlarının müraciəti əsasında Fondun Müşahidə Şurasının qərarı ilə qaytarılan kredit vəsaitləri, habelə digər daxilolmalar hesabına onlara sahibkarlıq subyektlərinin investisiya layihələrinin maliyyələşdirilməsi məqsədilə əlavə limit müəyyən edilə bilər.
3.2. Müvəkkil bankların Fonddan cəlb etdikləri vəsaitlərin ümumi məbləğinin qalığı onların məcmu kapitallarının, bank olmayan kredit təşkilatlarının isə - onların nizamnamə kapitallarının 100 faizinədək ola bilər.
3.3. Müvəkkil kredit təşkilatlarının müraciəti əsasında ilin əvvəlində limit üzrə müəyyən edilmiş vəsait maliyyə ilinin başa çatmasına 3 (üç) ay qalanadək, müvəkkil kredit təşkilatlarının müraciəti əsasında sonradan açılmış limitlər isə ilin sonuna 1 (bir) ay qalanadək tam istifadə olunmazsa, vəsaitin istifadə olunmayan hissəsinə limit müəyyən edilən tarixdən etibarən hər təqvim günü üçün 0,02 faiz komisyon haqqı ödənilir və istifadə olunmamış vəsait Fondun Müşahidə Şurasının qərarı ilə digər müvəkkil kredit təşkilatlarına ayrılır.
3.4. Müvəkkil kredit təşkilatları istifadə etdikləri vəsaitlər üzrə əsas borc və hesablanmış faizləri hər ay üzrə növbəti ayın 3 (üç) bank günündən gec olmayaraq Fonda ödəməlidirlər.
3.5. Müvəkkil kredit təşkilatlarının Fond qarşısında öhdəliyi, onların sahibkarlıq subyektlərinə olan münasibətlərindən asılı deyildir. Sahibkarlıq subyektləri tərəfindən güzəştli kreditlər, faizlər və digər öhdəliklər üzrə ödənişlərin həyata keçirilməsindən asılı olmayaraq, müvəkkil kredit təşkilatları Fond qarşısında öz öhdəliklərini müqavilə şərtlərinə uyğun olaraq yerinə yetirməlidirlər. Müvəkkil kredit təşkilatları Fond qarşısında öhdəliklərinin gecikdirildiyi hər gün üçün köçürülməyən vəsaitin 0,1 faizi həcmində cərimə ödəməlidirlər. Müvəkkil kredit təşkilatları 1 (bir) ay ərzində öhdəliklərini icra etmədikdə, Fond vəsaitlərinin qaytarılması üçün qanunvericiliyə uyğun tədbirlər görür.
3.6. Müvəkkil kredit təşkilatları tərəfindən sahibkarlıq subyektlərindən qanunvericiliklə və Fondun Müşahidə Şurası tərəfindən müəyyən olunmuş şərtlərdən başqa digər şərtlərin (əlavə faizlərin ödənilməsi və s.) tələb olunması barədə şikayətlərə Fondun Müşahidə Şurası tərəfindən baxılır və belə faktlar təsdiq olunduğu təqdirdə Fondun Müşahidə Şurası həmin müvəkkil kredit təşkilatının fərdi limitinin sıfır dərəcəsində müəyyən edilməsi barədə qərar qəbul edir.
3.2. Müvəkkil bankların Fonddan cəlb etdikləri vəsaitlərin ümumi məbləğinin qalığı onların məcmu kapitallarının, bank olmayan kredit təşkilatlarının isə - onların nizamnamə kapitallarının 100 faizinədək ola bilər.
3.3. Müvəkkil kredit təşkilatlarının müraciəti əsasında ilin əvvəlində limit üzrə müəyyən edilmiş vəsait maliyyə ilinin başa çatmasına 3 (üç) ay qalanadək, müvəkkil kredit təşkilatlarının müraciəti əsasında sonradan açılmış limitlər isə ilin sonuna 1 (bir) ay qalanadək tam istifadə olunmazsa, vəsaitin istifadə olunmayan hissəsinə limit müəyyən edilən tarixdən etibarən hər təqvim günü üçün 0,02 faiz komisyon haqqı ödənilir və istifadə olunmamış vəsait Fondun Müşahidə Şurasının qərarı ilə digər müvəkkil kredit təşkilatlarına ayrılır.
3.4. Müvəkkil kredit təşkilatları istifadə etdikləri vəsaitlər üzrə əsas borc və hesablanmış faizləri hər ay üzrə növbəti ayın 3 (üç) bank günündən gec olmayaraq Fonda ödəməlidirlər.
3.5. Müvəkkil kredit təşkilatlarının Fond qarşısında öhdəliyi, onların sahibkarlıq subyektlərinə olan münasibətlərindən asılı deyildir. Sahibkarlıq subyektləri tərəfindən güzəştli kreditlər, faizlər və digər öhdəliklər üzrə ödənişlərin həyata keçirilməsindən asılı olmayaraq, müvəkkil kredit təşkilatları Fond qarşısında öz öhdəliklərini müqavilə şərtlərinə uyğun olaraq yerinə yetirməlidirlər. Müvəkkil kredit təşkilatları Fond qarşısında öhdəliklərinin gecikdirildiyi hər gün üçün köçürülməyən vəsaitin 0,1 faizi həcmində cərimə ödəməlidirlər. Müvəkkil kredit təşkilatları 1 (bir) ay ərzində öhdəliklərini icra etmədikdə, Fond vəsaitlərinin qaytarılması üçün qanunvericiliyə uyğun tədbirlər görür.
3.6. Müvəkkil kredit təşkilatları tərəfindən sahibkarlıq subyektlərindən qanunvericiliklə və Fondun Müşahidə Şurası tərəfindən müəyyən olunmuş şərtlərdən başqa digər şərtlərin (əlavə faizlərin ödənilməsi və s.) tələb olunması barədə şikayətlərə Fondun Müşahidə Şurası tərəfindən baxılır və belə faktlar təsdiq olunduğu təqdirdə Fondun Müşahidə Şurası həmin müvəkkil kredit təşkilatının fərdi limitinin sıfır dərəcəsində müəyyən edilməsi barədə qərar qəbul edir.
IV. Kreditlərin sahibkarlıq subyektlərinə ayrılması və onların istifadə edilməsi
4.1. Müvəkkil kredit təşkilatları bu Qaydalara uyğun olaraq Fondun vəsaitlərini öz adlarından və öz riskləri hesabına yerləşdirirlər.
4.2. Fondun vəsaiti hesabına güzəştli kredit almaq üçün sahibkarlıq subyektləri ilkin olaraq müvəkkil kredit təşkilatlarına müraciət edirlər. Müvəkkil kredit təşkilatları müraciətləri qeydiyyata alır və sahibkara müraciətin qeydiyyata alınmasını təsdiq edən müvafiq sənəd təqdim edir. Müvəkkil kredit təşkilatları 10 (on) bank günündən gec olmayaraq öz biznes maraqları və Fondun müəyyən etdiyi investisiya layihələrinin tərtib olunmasına dair minimal tələblər və qiymətləndirmə meyarlarına əsaslanaraq investisiya layihələrini təhlil edir və müsbət qiymətləndirdiyi layihələrə dair Fondun müəyyən etdiyi məlumatları və sənədləri Fonda təqdim edir. Fond investisiya layihəsinin tam və hərtərəfli ekspertizası üçün əlavə məlumatlar və sənədlər tələb edə bilər. İnvestisiya layihəsi mənfi qiymətləndirilən sahibkarlıq subyektlərinə isə müvəkkil kredit təşkilatları tərəfindən 3 (üç) bank günü müddətində əsaslandırılmış imtina məktubu verilir.
4.3. Fond 10 (on) bank günü müddətində Fondun vəsaitləri hesabına maliyyələşdirilmək üçün təqdim olunmuş layihələri ekspertizadan keçirir və kiçik həcmli kreditlər istisna olmaqla müvəkkil kredit təşkilatlarının təqdim etdiyi investisiya layihələrinin bilavasitə yerində ilkin monitorinqini həyata keçirir.
4.4. Ekspertizanın nəticəsindən asılı olaraq Fond müraciətlərin təmin olunması və ya onlardan imtina edilməsi barədə müvəkkil kredit təşkilatlarına rəsmi məlumat verir.
4.5. Sahibkarlıq subyektləri ilə kredit müqaviləsi bağlandıqdan sonra müvəkkil kredit təşkilatları tərəfindən kredit vəsaitinin ayrılması barədə Fonda sifariş göndərilir. Fond 3 (üç) bank günü ərzində vəsaitlərin müvəkkil kredit təşkilatlarına ayrılmasını təmin edir. Ayrılmış vəsait müvəkkil kredit təşkilatının müxbir hesabına daxil olduqdan sonra kredit təşkilatı 2 (iki) bank günü ərzində vəsaiti sahibkarlıq subyektinin hesabına köçürür və bu barədə Fonda və sahibkarlıq subyektinə məlumat verir.
4.6. Fondun güzəştli kreditlərindən istifadə etmək üçün investisiya layihəsi təqdim etmiş bütün sahibkarlıq subyektləri haqqında müvəkkil kredit təşkilatları tərəfindən hər rüb bitdikdən sonra növbəti ayın ilk 5 (beş) bank günündən gec olmayaraq Fonda məlumat verilməlidir. Təqdim olunacaq məlumatın forması Fond tərəfindən müəyyənləşdirilir. Zəruri hallarda Fond bu məlumatları müəyyən edilmiş müddətdən əvvəl tələb edə bilər.
4.2. Fondun vəsaiti hesabına güzəştli kredit almaq üçün sahibkarlıq subyektləri ilkin olaraq müvəkkil kredit təşkilatlarına müraciət edirlər. Müvəkkil kredit təşkilatları müraciətləri qeydiyyata alır və sahibkara müraciətin qeydiyyata alınmasını təsdiq edən müvafiq sənəd təqdim edir. Müvəkkil kredit təşkilatları 10 (on) bank günündən gec olmayaraq öz biznes maraqları və Fondun müəyyən etdiyi investisiya layihələrinin tərtib olunmasına dair minimal tələblər və qiymətləndirmə meyarlarına əsaslanaraq investisiya layihələrini təhlil edir və müsbət qiymətləndirdiyi layihələrə dair Fondun müəyyən etdiyi məlumatları və sənədləri Fonda təqdim edir. Fond investisiya layihəsinin tam və hərtərəfli ekspertizası üçün əlavə məlumatlar və sənədlər tələb edə bilər. İnvestisiya layihəsi mənfi qiymətləndirilən sahibkarlıq subyektlərinə isə müvəkkil kredit təşkilatları tərəfindən 3 (üç) bank günü müddətində əsaslandırılmış imtina məktubu verilir.
4.3. Fond 10 (on) bank günü müddətində Fondun vəsaitləri hesabına maliyyələşdirilmək üçün təqdim olunmuş layihələri ekspertizadan keçirir və kiçik həcmli kreditlər istisna olmaqla müvəkkil kredit təşkilatlarının təqdim etdiyi investisiya layihələrinin bilavasitə yerində ilkin monitorinqini həyata keçirir.
4.4. Ekspertizanın nəticəsindən asılı olaraq Fond müraciətlərin təmin olunması və ya onlardan imtina edilməsi barədə müvəkkil kredit təşkilatlarına rəsmi məlumat verir.
4.5. Sahibkarlıq subyektləri ilə kredit müqaviləsi bağlandıqdan sonra müvəkkil kredit təşkilatları tərəfindən kredit vəsaitinin ayrılması barədə Fonda sifariş göndərilir. Fond 3 (üç) bank günü ərzində vəsaitlərin müvəkkil kredit təşkilatlarına ayrılmasını təmin edir. Ayrılmış vəsait müvəkkil kredit təşkilatının müxbir hesabına daxil olduqdan sonra kredit təşkilatı 2 (iki) bank günü ərzində vəsaiti sahibkarlıq subyektinin hesabına köçürür və bu barədə Fonda və sahibkarlıq subyektinə məlumat verir.
4.6. Fondun güzəştli kreditlərindən istifadə etmək üçün investisiya layihəsi təqdim etmiş bütün sahibkarlıq subyektləri haqqında müvəkkil kredit təşkilatları tərəfindən hər rüb bitdikdən sonra növbəti ayın ilk 5 (beş) bank günündən gec olmayaraq Fonda məlumat verilməlidir. Təqdim olunacaq məlumatın forması Fond tərəfindən müəyyənləşdirilir. Zəruri hallarda Fond bu məlumatları müəyyən edilmiş müddətdən əvvəl tələb edə bilər.
V. Kreditlərin hədləri
5.1. Sahibkarlıq subyektlərinə Fondun vəsaitlərindən aşağıdakı hədlərdə güzəştli kredit vəsaiti verilə bilər:
5.1.1. 5 000 manatdan 50 000 manatadək - kiçik həcmli kreditlər;
5.1.2. 50 001 manatdan 500 000 manatadək - orta həcmli kreditlər;
5.1.3. 500 001 manatdan 10 000 000 manatadək - böyük həcmli kreditlər.
5.2. Hər bir sahibkarlıq subyektinin Fondun vəsaitləri hesabına aldığı güzəştli kreditin (o cümlədən bir investisiya layihəsi üzrə) maksimum həddi 10.000.000 manatdan artıq ola bilməz.
5.1.1. 5 000 manatdan 50 000 manatadək - kiçik həcmli kreditlər;
5.1.2. 50 001 manatdan 500 000 manatadək - orta həcmli kreditlər;
5.1.3. 500 001 manatdan 10 000 000 manatadək - böyük həcmli kreditlər.
5.2. Hər bir sahibkarlıq subyektinin Fondun vəsaitləri hesabına aldığı güzəştli kreditin (o cümlədən bir investisiya layihəsi üzrə) maksimum həddi 10.000.000 manatdan artıq ola bilməz.
VI. Kreditlərin müddəti və faizləri
6.1. Fondun güzəştli kreditlərinin müddətləri aşağıdakı kimi müəyyən edilir:
6.1.1. kiçik həcmli kreditlər üçün - 3 (üç) ilədək;
6.1.2. orta həcmli kreditlər üçün - 5 (beş) ilədək;
6.1.3. böyük həcmli kreditlər üçün - 10 (on) ilədək.
6.2. Fondun kreditlərinin illik faiz dərəcələri aşağıdakı kimi müəyyən edilir:
6.2.1. kütləvi informasiya vasitələrinin inkişafı layihələrinin maliyyələşdirilməsi üçün - 0,5 faiz;
6.2.2. digər layihələrin maliyyələşdirilməsi üçün - 1 faiz.
6.3. Müvəkkil kredit təşkilatlarının Fondun kreditlərinə tətbiq etdiyi illik faiz dərəcəsinin ən yüksək həddi bu Qaydaların 6.2-ci bəndində nəzərdə tutulmuş faizlər də daxil olmaqla, cəmi kredit məbləğinin 6 faizindən (kütləvi informasiya vasitələrinin inkişafı üzrə layihələrin maliyyələşdirilməsi üzrə kredit məbləğinin 4 faizindən) artıq olmamalıdır.
6.4. Fond tərəfindən büdcə vəsaitləri istisna olmaqla, digər mənbələrdən cəlb olunan vəsaitlərə həmin mənbələr ilə bağlanılan müqavilələrdə nəzərdə tutulmuş faizlər nəzərə alınmaqla bu Qaydaların 6.2.2-ci və 6.3-cü bəndləri tətbiq edilir.
6.1.1. kiçik həcmli kreditlər üçün - 3 (üç) ilədək;
6.1.2. orta həcmli kreditlər üçün - 5 (beş) ilədək;
6.1.3. böyük həcmli kreditlər üçün - 10 (on) ilədək.
6.2. Fondun kreditlərinin illik faiz dərəcələri aşağıdakı kimi müəyyən edilir:
6.2.1. kütləvi informasiya vasitələrinin inkişafı layihələrinin maliyyələşdirilməsi üçün - 0,5 faiz;
6.2.2. digər layihələrin maliyyələşdirilməsi üçün - 1 faiz.
6.3. Müvəkkil kredit təşkilatlarının Fondun kreditlərinə tətbiq etdiyi illik faiz dərəcəsinin ən yüksək həddi bu Qaydaların 6.2-ci bəndində nəzərdə tutulmuş faizlər də daxil olmaqla, cəmi kredit məbləğinin 6 faizindən (kütləvi informasiya vasitələrinin inkişafı üzrə layihələrin maliyyələşdirilməsi üzrə kredit məbləğinin 4 faizindən) artıq olmamalıdır.
6.4. Fond tərəfindən büdcə vəsaitləri istisna olmaqla, digər mənbələrdən cəlb olunan vəsaitlərə həmin mənbələr ilə bağlanılan müqavilələrdə nəzərdə tutulmuş faizlər nəzərə alınmaqla bu Qaydaların 6.2.2-ci və 6.3-cü bəndləri tətbiq edilir.
VII. Güzəşt müddəti
7.1. Kreditlərdən istifadə üzrə güzəşt müddəti, kredit verilmiş hər bir sahibkarlıq subyekti üçün fəaliyyətin xarakterindən asılı olaraq nağd pulun hərəkəti barədə məlumat əsasında müəyyən edilir və kreditin istifadə müddətinin ilk 1/2 dövrünü əhatə edə bilər. Güzəşt müddətində sahibkarlıq subyektləri yalnız faiz borclarını ödəyir, əsas borc üzrə isə hər hansı ödəniş həyata keçirmirlər. Müvəkkil kredit təşkilatları sahibkarlıq subyektləri üçün müəyyən etdikləri güzəşt müddəti barədə Fonda məlumat verməlidir.
VIII. Vəsaitlərin sahibkarlıq subyektləri tərəfindən geri qaytarılması
8.1. Sahibkarlıq subyektləri aldıqları güzəştli kreditlər üzrə faiz borclarını hər ayın son iş gününədək ödəməlidirlər. Əsas borc isə güzəşt müddəti bitdikdən sonra qalan müddət ərzində növbəti aydan başlayaraq hər ayın son iş gününədək annuitet qaydada hesablanıb ödənilir.
Sahibkarlıq subyektlərinin vaxtından əvvəl ödədikləri faizlər və ya əsas borc müvəkkil kredit təşkilatı tərəfindən 3 (üç) bank günündən gec olmayaraq Fondun xəzinə hesabına köçürülməlidir. Müvəkkil kredit təşkilatları tərəfindən həmin vəsaitin Fondun xəzinə hesabına köçürülməsi gecikdirildikdə, onlar bu Qaydaların 3.5-ci bəndinə uyğun olaraq cərimə ödəməlidirlər. Gecikdirmə 30 (otuz) bank günündən çox olarsa, Fondun Müşahidə Şurası müvəkkil kredit təşkilatına yeni vəsaitlərin ayrılmasını dayandıra və ya müvəkkil kredit təşkilatı kimi onun xidmətindən imtina edə bilər.
8.2. Fond, sahibkarlıq subyektləri tərəfindən əsas borc və faizlərin müvəkkil kredit təşkilatına ödənilməsi müddəti ilə müvəkkil kredit təşkilatları tərəfindən Fonda köçürülməsinin üzləşməsini apara və ya bunun üçün Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankına müraciət edə bilər. Belə müraciət daxil olduğu təqdirdə Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankı öz səlahiyyətləri daxilində müvəkkil kredit təşkilatında inspeksiya aparan zaman bu məsələni də araşdırır və Fonda məlumat verir.
8.3. Vəsaitlərin sahibkarlıq subyektləri tərəfindən geri qaytarılmaması və ya gecikdirilməsi müvəkkil kredit təşkilatını Fond qarşısındakı öhdəliklərdən azad etmir.
Sahibkarlıq subyektlərinin vaxtından əvvəl ödədikləri faizlər və ya əsas borc müvəkkil kredit təşkilatı tərəfindən 3 (üç) bank günündən gec olmayaraq Fondun xəzinə hesabına köçürülməlidir. Müvəkkil kredit təşkilatları tərəfindən həmin vəsaitin Fondun xəzinə hesabına köçürülməsi gecikdirildikdə, onlar bu Qaydaların 3.5-ci bəndinə uyğun olaraq cərimə ödəməlidirlər. Gecikdirmə 30 (otuz) bank günündən çox olarsa, Fondun Müşahidə Şurası müvəkkil kredit təşkilatına yeni vəsaitlərin ayrılmasını dayandıra və ya müvəkkil kredit təşkilatı kimi onun xidmətindən imtina edə bilər.
8.2. Fond, sahibkarlıq subyektləri tərəfindən əsas borc və faizlərin müvəkkil kredit təşkilatına ödənilməsi müddəti ilə müvəkkil kredit təşkilatları tərəfindən Fonda köçürülməsinin üzləşməsini apara və ya bunun üçün Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankına müraciət edə bilər. Belə müraciət daxil olduğu təqdirdə Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankı öz səlahiyyətləri daxilində müvəkkil kredit təşkilatında inspeksiya aparan zaman bu məsələni də araşdırır və Fonda məlumat verir.
8.3. Vəsaitlərin sahibkarlıq subyektləri tərəfindən geri qaytarılmaması və ya gecikdirilməsi müvəkkil kredit təşkilatını Fond qarşısındakı öhdəliklərdən azad etmir.
IX. Layihənin monitorinqi
9.1. Müvəkkil kredit təşkilatları Fond tərəfindən müəyyən edilmiş qaydalara uyğun olaraq ildə iki dəfədən az olmayaraq Fondun vəsaitlərinin hər bir sahibkarlıq subyekti tərəfindən investisiya layihəsi üzrə istifadə edilməsinin monitorinqini aparır və bu barədə Fonda hesabat verirlər. Hesabatın strukturu və forması Fond tərəfindən müəyyən edilir. Müvəkkil kredit təşkilatı tərəfindən aparılan monitorinq zamanı güzəştli kredit vəsaitinin təyinatı üzrə istifadə edilməməsi halları aşkar edildikdə, müvəkkil kredit təşkilatı güzəştli kreditin və hesablanmış faiz borcunun vaxtından əvvəl ödənilməsini sahibkarlıq subyektindən tələb etməlidir. Sahibkarlıq subyektinin öz öhdəliyini yerinə yetirib-yetirməməsindən asılı olmayaraq, müvəkkil kredit təşkilatı 10 (on) bank günü ərzində məhz bu layihə üzrə əsas kredit və faiz borcunu bütövlükdə Fondun hesabına köçürməlidir.
9.2. Vəsaitlərin təyinatı üzrə istifadəsinə nəzarət etmək məqsədilə Fond maliyyələşdirdiyi sahibkarlıq subyektlərində müstəqil monitorinqlər apara bilər. Fond tərəfindən aparılan monitorinq zamanı güzəştli kredit vəsaitinin təyinatı üzrə istifadə edilməməsi halları aşkar edildikdə Fondun yazılı tələbinə əsasən həmin sahibkarlıq subyektinə verilmiş güzəştli kredit və faiz borcu müvəkkil kredit təşkilatı tərəfindən sahibkarlıq subyektinin onun qarşısında öhdəliklərini icra edib-etməməsindən asılı olmayaraq 10 (on) bank günü ərzində bütövlükdə Fondun hesabına köçürülür. Fondun tələbindən sonra müvəkkil kredit təşkilatları tərəfindən vəsaitin köçürülməsi gecikdirildikdə, onlar bu Qaydaların 3.5-ci bəndinə uyğun olaraq cərimə ödəyirlər. Tələb edilən vəsaitin köçürülməsi 30 (otuz) təqvim gününü keçdiyi təqdirdə Fond gecikdirilən məbləğin qaytarılması üçün qanunvericiliyə uyğun tədbirlər görür.
9.3. Fond tərəfindən müəyyən edilmiş monitorinqin keçirilmə qaydalarının müvəkkil kredit təşkilatları tərəfindən 3 (üç) dəfə və daha çox pozulması halları aşkar edildikdə, həmin müvəkkil kredit təşkilatları üçün Fond tərəfindən müəyyən edilmiş əsas və əlavə limitlər ləğv edilə və ya o, müvəkkil kredit təşkilatları sırasından çıxarıla bilər.
9.2. Vəsaitlərin təyinatı üzrə istifadəsinə nəzarət etmək məqsədilə Fond maliyyələşdirdiyi sahibkarlıq subyektlərində müstəqil monitorinqlər apara bilər. Fond tərəfindən aparılan monitorinq zamanı güzəştli kredit vəsaitinin təyinatı üzrə istifadə edilməməsi halları aşkar edildikdə Fondun yazılı tələbinə əsasən həmin sahibkarlıq subyektinə verilmiş güzəştli kredit və faiz borcu müvəkkil kredit təşkilatı tərəfindən sahibkarlıq subyektinin onun qarşısında öhdəliklərini icra edib-etməməsindən asılı olmayaraq 10 (on) bank günü ərzində bütövlükdə Fondun hesabına köçürülür. Fondun tələbindən sonra müvəkkil kredit təşkilatları tərəfindən vəsaitin köçürülməsi gecikdirildikdə, onlar bu Qaydaların 3.5-ci bəndinə uyğun olaraq cərimə ödəyirlər. Tələb edilən vəsaitin köçürülməsi 30 (otuz) təqvim gününü keçdiyi təqdirdə Fond gecikdirilən məbləğin qaytarılması üçün qanunvericiliyə uyğun tədbirlər görür.
9.3. Fond tərəfindən müəyyən edilmiş monitorinqin keçirilmə qaydalarının müvəkkil kredit təşkilatları tərəfindən 3 (üç) dəfə və daha çox pozulması halları aşkar edildikdə, həmin müvəkkil kredit təşkilatları üçün Fond tərəfindən müəyyən edilmiş əsas və əlavə limitlər ləğv edilə və ya o, müvəkkil kredit təşkilatları sırasından çıxarıla bilər.
Yorum Gönder
0Yorumlar